Vergi denetiminde mükellef hakları

Abstract

Bir devletin en önemli gelir kaynağını oluşturan vergilerin başlıca amacı, kamu giderlerini karşılamaktır. Kamu giderlerinin finansmanında kullanılan en önemli gelir kaynağının, mükellefin vergiye gönüllü uyumu ile toplanması, vergi idaresinin temel vergi politikalarındandır. Bununla birlikte devletler, vergi kayıp ve kaçağı ile etkin olarak mücadele etmekte; mükellefler tarafından ödenmesi gereken vergilerin doğruluğunu araştırmak, tespit etmek ve sağlamak amacıyla çeşitli vergi denetim yollarına başvurmaktadır. Denetim; denetim birimlerine, -yapısı gereği- bireylerin temel hak ve özgürlüklerine müdahalede oldukça geniş bir yetki alanı vermektedir. Denetime ilişkin düzenleme ve uygulamalar, mülkiyet hakkı başta olmak üzere bireylerin temel haklarıyla yakından ilgilidir. Tam da bu nedenle, yapılan vergi denetimlerinde mükellef haklarına titizlikle uyulması, anayasal bir zorunluluktur. Ayrıca, pek çok demokratik ülkenin hukuk düzeninde yer almaya başlayan mükellef haklarının ülkemizde de yasal bir temele dayanması, vergiye gönüllü uyumu da artıracak itici bir güç olacaktır.Bu bağlamda çalışmada seçili ülkelerde mükellef haklarının nasıl korunduğuna dikkat çekilerek, Türkiye örneği üzerinden benzer uygulamalar ile kanunlarımızda tek bir başlık altında olması gerekliliğini ortaya koymaktadır.Bu doğrultuda tez çalışmamız iki ana bölümden oluşmaktadır. Çalışmanın birinci bölümünde mükellef hakları, seçili ülkelerde mükellef haklarının korunması ve Türkiye ile kıyaslamalarına yer verilmiştir. İkinci bölümünde ise vergi denetimi kavramı ve Vergi Usul Kanunu'nda düzenlenen vergi denetim yollarıyla ilgili bilgilere yer verilerek vergi denetiminde mükellef haklarına ilişkin bütüncül bir bakış açısı ile incelenerek bu haklar ayrıntılı olarak ele alınmıştır.

The main purpose of taxes, which constitute the most important source of income of a state, is to meet public expenditures. The collection of the most important source of income used in the financing of public expenditures with the taxpayer's voluntary compliance is one of the basic tax policies of the tax administration. However, states are actively struggling with tax losses and evasion; it resorts to various tax audit methods in order to investigate, determine and ensure the accuracy of the taxes to be paid by the taxpayers. Audit; it gives a very wide area of authority to the control units to interfere with the fundamental rights and freedoms of individuals, due to its structure. Regulations and practices regarding supervision are closely related to the fundamental rights of individuals, especially the right to property. Exactly for this reason, it is a constitutional obligation to meticulously comply with taxpayer rights in tax audits. In addition, the fact that taxpayer rights, which have started to take place in the legal order of many democratic countries, are based on a legal basis in our country will be a driving force that will increase voluntary tax compliance.In this context, the study draws attention to how taxpayer rights are protected in selected countries, and reveals the necessity of having similar practices in our laws under a single heading, based on the example of Turkey.In this direction, our thesis study consists of two main parts. In the first part of the study, taxpayer rights, protection of taxpayer rights in selected countries and comparisons with Turkey are given. In the second part, the concept of tax audit and the tax audit methods regulated in the Tax Procedure Law are given, and these rights are discussed in detail by examining the taxpayer rights in tax audit with a holistic perspective.