Codex cumanicus'un söz varlığı ile günümüzde Kafkasya'da konuşulan Kıpçak grubu Türk lehçelerinin söz varlığının ses ve anlam bakımından karşılaştırılması

Abstract

Ses ve anlam değişmeleri lehçeler arasında görülebilen, bir dilin lehçelerindeki ayırt edici özelliklerden birisidir. Ses değişmeleri kelime başlarında, kelime ortalarında ve kelime sonlarında görülebilir. Lehçeler arasındaki bu ses değişmelerinin en önemli sebeplerinden birisi de lehçeler arası zamanla farklılıkların oluşmasından kaynaklanmaktadır. Öte yandan Eski Türkçe'den gelen, yazılışları ve anlamları aynı olan kelimeler yaşanılan coğrafyaya ve zamana göre aynı kelime farklı lehçelerde farklı anlamlara sahip olmuştur. Kuzeybatı/Kıpçak Grubu Türk lehçeleri geniş bir sahayı kapsamaktadır. Bu geniş sahada dil alışverişinin çok yoğun olduğu bir bölge ise Kafkasya Bölgesi'dir. Bölgede günümüzde Kafkas, Hint-Avrupa, Sami ve Altay dil ailesine mensup birçok dil konuşulmaktadır.Kıpçak Türkçesinin önemli dil yadigârlarından olan Codex Cumanicus ile günümüzde Kafkasya bölgesinde konuşulan Kumuk Türkçesinin, Karaçay-Balkar Türkçesinin ve Nogay Türkçesinin karşılaştırmalı olarak ses ve anlam özellikleri bakımından daha önce hiç ele alınmamış olması ve bu lehçeler arasındaki yakın ilişkiler, bizi böyle bir konuda çalışma yapmaya yönlendirmiştir. Çalışmada Codex Cumanicus ile Kumuk Türkçesi, Karaçay-Balkar Türkçesi ve Nogay Türkçesi lehçelerindeki kelimeleri ses ve anlam bakımından karşılaştırılması yapılacaktır. Çalışmada Kıpçak dönemi eseri olan Codex Cumanicus, Kumuk Türklerinin, Karaçay-Balkar Türklerinin ve Nogay Türklerinin kelimelerini bulabileceğimiz Kumuk Türkçesi Sözlüğü, Karaçay-Balkar Türkçesi Sözlüğü ve Nogay Türkçesi ile ilgili hazırlanmış yüksek lisans ve doktora tezleri ön planda olacak. Ortak olan kelimelerde hangi ses farklılaşması görüldüğü, ses farklılaşması görülmeyen kelimelerde anlam farklılaşması olup olmadığı araştırılacaktır. Anahtar Kelimeler: Kumuk Türkçesi, Karaçay-Balkar Türkçesi, Nogay Türkçesi, Kıpçak Türkçesi, Codex Cumanicus.

Sound and meaning changes are one of the distinguishing features of a languages dialects that can be seen between dialects. Sound changes can be seen at the beginning, middle and end of words. One of the most important reasons for these sound changes between dialects has been the differences between dialects that change over time. On the other hand, words coming from Old Turkish with the same spelling and meanings have different meanings in different dialects according to the geography and time. Northwest /Kipchak Group Turkish dialects cover a wide area. A region where language exchange is very intense in this wide area is the Caucasus Region. Today, many languages belonging to the Caucasian, Indo-European, Semitic and Altaic language family are spoken in the region.The fact that Codex Cumanicus, one of the important language heirlooms of Kipchak Turkish, and the Kumuk, Karachay-Balkar and Nogai Turks, which are spoken in the Caucasus region today, have never been dealt with comparatively in terms of sound and meaning features and the close relations between these dialects make us study on such a subject. led to do. In this study, the comparison of the words in the dialects of Codex Cumanicus and Kumuk Turkish, Karachay-Balkar Turkish and Nogai Turkish will be examined. In the study, Codex Cumanicus, which is a work of Kipchak period, Kumuk Turkish Dictionary, where we can find the words of Kumuk Turks, Karachay-Balkar Turks and Nogai Turks, Karachay-Balkar Turkish dictionary and master's and doctoral theses prepared on Nogai Turkish will be at the forefront. It will be investigated which sound changes are present in common words and whether there is a change in meaning in words that do not have sound changes.Key Words: Kumuk Turkish, Karachay-Balkar Turkish, Nogai Turkish, Kipchak Turkish, Codex Cumanicus.