Çeviri yazılı gramer ve sözlüklere göre XIX. yüzyıl Osmanlı Türkçesi fonetiği

Abstract

Bu çalışma XIX. yüzyıl Osmanlı Türkçesi fonetiğinin incelenmesini ihtiva etmektedir. Çalışmada genel olarak Tahsin Banguoğlu'nun Türkçenin Grameri adlı kitabındaki ses bilgisi inceleme yöntemi esas alınmıştır. Çalışma, Giriş bölümü hariç `Ünlüler` ve `Ünsüzler` olmak üzere iki ana bölümden meydana gelmektedir. 13 adet çeviri yazılı metinden derlenen kelimeler ve ekler analiz edilmiştir. Ayrıca, XVII ve XVIII. yüzyılda yazılmış çeviri yazılı metinler ve Evliya Çelebi'nin Seyahatname'si de dikkate alınarak çoğu yerde karşılaştırmalara başvurulmuştur. Bu yönüyle çalışma hem eş zamanlık hem de art zamanlık göstermektedir. Çalışmanın `Ünlüler` kısmında ilk olarak imla üzerinde durulmuştur. Her ünlünün çeviri yazılı metinlerdeki gösterimleri verilmiştir. Ardından dil benzeşmeleri ve uyumları kelime ve ek bağlamında incelenmiştir. Dudak benzeşmesi bölümünde yuvarlaklaşma ve düzleşme gibi ana başlıklar altında kelimeler ve ekler değerlendirilmiştir. Çalışmanın ikinci bölümü olan `Ünsüzler` bölümünde ilk olarak ünsüzlerin çeviri yazılı metinlerdeki gösterimleri verilmiştir. Daha sonra ünsüzlerle ilgili ses olayları da değerlendirilmiştir.Bu çalışmayla XIX. yüzyılda yaygın ve halk söyleyişindeki kelimelerin zamanla standart imlanın kurallarını aşarak yazı diline girdiğini gösteren yüzlerce kelimenin olduğu tespit edilmiştir. Özellikle Tanzimat ile Türkçeye giren Batı kaynaklı kelimelerin uyarlama süreçlerinin hızla ilerlediği ve hatta birçoğunun bu süreci tamamladığı görülmüştür. Bu çalışmada, Osmanlı Türkçesinin fonetik açıdan aydınlatılmasında çeviri yazılı metinlerin rolünün yadsınamaz derecede önemli olduğu vurgulanmıştır.

This study aims to examine the nineteenth century Ottoman Turkish phonetics and its acoustic phenomena. The words and the suffixes compiled from 13 transcription texts are analyzed in the study. Moreover, within this study, transcription texts of the 17th and 18th century and Evliya Çelebi's Seyahatname are used as main references as required. Therefore, the study is both synchronic and diachronic in this regard. In terms of research methodology, the phonetic examination method is generally taken from the book called The Grammar of Turkish (Türkçenin Grameri) written by Tahsin Banguoğlu. Overall, the study starts with an introductory part and then it is divided into two basic parts: `Vowels` and `Consonants`.Firstly, spelling in the texts are focused on the part `Vowels`. Each vowel is presented as they appear in the translated texts. Then, language convergence and harmony are analyzed in terms of the words and the suffixes. In the labial assimilation part, words and suffixes are examined under the subtitles like flattening and rounding. In the second part of the study which is `Consonants`, the spelling of the consonants in the translated texts is presented. Following that, the study focuses on the acoustic phenomena related to the consonants.In this study shows that hundreds of words have entered written language from colloquial language which were used by the public living in the 19th century. It has been observed that the adaptation processes of words coming from Western origin, those adopted during the Tanzimat period, was progressing rapidly, and was even completed. With this study, it is emphasized that the transcription texts are crucially significant in analyzing Ottoman Turkish in terms of phonetics.