20. yüzyılda Avrupa'da egemen olan ideolojilerde kült liderlik propagandası Stalin ve Hitler örneği: Göstergebilimsel bir analiz

Abstract

20. yüzyılda Avrupa'nın çeşitli yerlerinde Komünizm, Faşizm, Nazizm ve Falanjizm gibi çeşitli ideolojilere sahip yönetimler egemenlik kurmuştur. Bu yönetimler sahip oldukları ideolojileri halklarına benimsetmek için çeşitli propaganda faaliyetlerine yönelmiştir. Bu süreçte çeşitli liderlere yönelik kişilik kültleri oluşturulmuş ve bu kişilik kültlerine yönelik etkin bir propaganda süreci gerçekleştirilmiştir. Çalışmada 20. yüzyılda Avrupa'da en etkili kült liderlik propaganda faaliyetlerinden birini gerçekleştiren Sovyetler Birliği'nden Joseph Stalin'in ve Nazi Almanya'sından da Adolf Hitler'in kişilik kültleri incelenerek dönemin kitle iletişim araçlarının kült liderlik propagandasındaki rolünün ve farklı ideolojilerin kült liderlik propagandası arasındaki benzerlik ve/veya farklılıklarının tespit edilmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla her iki liderin kült liderlik propagandasında kullanılan araçlar bazı göstergebilim modelleri (posterler Roland Barthes'ın, marşlar Roman Jakobson'un, fotoğraflar Karl Bühler'in, kartpostallar Charles William Morris'in ve filmler Geoffrey Leech'in göstergebilim modelleri) ışığında analiz edilmiştir. Çalışma kapsamında elde edilen bulgularda Avrupa'daki farklı ideolojilerin iki önemli temsilci olan Stalin ve Hitler'in kişilik kültü propagandasında önemli benzerlik ve farklılıkların olduğu saptanmıştır. Kült liderlik propagandasında benzer şekilde Stalin ve Hitler'in halktan bir kişi olarak ön plana çıkarılmasına karşılık, Stalin'in ülkedeki birlik ve huzurun teminatı, Hitler'in ise ülkesinin kurtarıcısı olarak yüceltildiği sonucuna ulaşılmıştır. Anahtar Kelimeler:Kült Liderlik, Propaganda, Liderlik, Komünizm, Nazizm

In the 20th century, governments with various ideologies such as Communism, Fascism, Nazism and Falangism dominated various parts of Europe. These governments turned to various propaganda activities in order to make their people adopt their ideologies. In this process, personality cults were formed for various leaders and an effective propaganda process was carried out for these personality cults. In the study, it was aimed to determine the role of the mass media in the cult leadership propaganda of the period and the similarities and/or differences between the cult leadership propaganda of different ideologies examining the personality cults of Joseph Stalin from the Soviet Union and Adolf Hitler from Nazi Germany, who carried out one of the most effective cult leadership propaganda activities in Europe in the 20th century. For this purpose, the tools used in the cult leadership propaganda of both leaders were analyzed in the light of some semiotic models (Roland Barthes' model for the posters, Roman Jakobson's model for the marches, Karl Bühler's model for the photographs, Charles William Morris' model for the postcards, and Geoffrey Leech's model for the films). In the findings obtained within the scope of the study, it was determined that there are important similarities and differences in the personality cult propaganda of Stalin and Hitler, two important representatives of different ideologies in Europe. In the cult leadership propaganda, it was concluded that, while Stalin and Hitler were brought to the forefront as people from the public, Stalin was glorified as the guarantee of unity and peace in the country and Hitler as the savior of his country.Keywords: Cult Leadership, Propaganda, Leadership, Communism, Nazism