Türk Edebiyatında İbrâhîm Bin Edhem Velâyet-nâmeleri ve Adanalı Seyyid Nevrûz'un Velâyet-nâme-i İbrâhîm Edhem'i (inceleme-metin-indeks)

Abstract

Velâyet-nâmeler, Türk edebiyatında hem şekil hem de muhteva özellikleri bakımından dikkate değer eserlerdir. Bu edebî türde velî, ermiş ya da evliyâ olarak tanınan bir şahsiyetin hayatı, kerametleri ve menkabeleri anlatılır. Manzum ya da mensur olarak kaleme alınan velâyet-nâmeler, kültürümüzde daha çok Alevî-Bektaşî inancı etrafında yaygınlık göstermektedir.İlk dönem mutasavvıflarından İbrâhîm bin Edhem'in hayatı birçok efsanevî olayla birlikte anlatılagelmiştir. Hükümdar iken tacını ve tahtını terk edip tasavvuf yoluna giren İbrâhîm bin Edhem'in hayatı, Türk edebiyatında hem Sünnî gelenekte hem de Alevî-Bektaşî kültüründe ele alınıp anlatılan önemli bir hadisedir. Seyyid Nevrûz'un Velâyet-nâme-i İbrâhîm Edhem adlı eserinde Mutasavvıf İbrâhîm Edhem'in hayatı, bilinen tarihî ve menkabevî hayatından farklı bir şekilde anlatılmıştır. Eserin dikkate değer kurgusunda, VIII. yy.da yaşadığı rivayet edilen İbrâhîm Edhem'in XIII. yy.da yaşadığı bilinen Hacı Bektaş-ı Velî'ye talebe yapılması ve isminin Kaygusuz Abdal olarak değiştirilmesi söz konusudur. Bu çalışmada, Velâyet-nâme-i İbrâhîm Edhem şekil ve muhteva açısından incelenmiş, Türk edebiyatındaki manzum ve mensur İbrâhîm Edhem velâyet-nâmeleri ile Seyyid Nevrûz'un eseri arasındaki benzerlik ve farklılıklar dile getirilmiştir.Anahtar Kelimeler: İbrâhîm bin Edhem, Hacı Bektaş-ı Velî, Kaygusuz Abdal, Velâyet-nâme, Türk İslam Edebiyatı.

The books of velâyet are remarkable works in terms of both their forms and contents in Turkish literature. In this literary genre, the life, miracles and anecdotes of a person known as a guardian, saint or awliya are told. The books of velâyet written in verse or proseare more common in Alevi-Bektashi belief in our culture. One of the first period Sufis, Ibrahim bin Edhem's life has also been narrated with several legendary events. While he was a ruler, Ibrahim bin Edhem, whose life is an important event which has been discussed and narrated both in Sunni tradition and in Alevi-Bektashi culture of Turkish literature, renounced his throne and chose the path of Sufism.In Sayyid Nevruz's work called Velâyet-nâme-i Ibrâhîm Edhem, Sufi Ibrahim Edhem's life was depicted in a different way from his known historical and legendary life. In the significant fiction of the work, it was discussed that Ibrahim Edhem, who was narrated to have lived in the 8th century, became a student of Hacı Bektaş-ı Velî, who is known to have lived in the 13th century, and his name was changed to Kaygusuz Abdal. In this study, Velâyet-nâme-i Ibrâhîm Edhem analyzed in terms of form and content, the similarities and differences between the poetic and prosaic Ibrâhîm Edhem's books of velâyet in Turkish literature and the work of Sayyid Nevruz are also discussed.Keywords: Ibrâhîm bin Edhem, Hacı Bektaş-ı Velî, Kaygusuz Abdal, Velâyet-nâme, Turkish-Islamic Literature.