Ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki çeviri metinlerin zihniyet yansımaları bakımından incelenmesi (1923-2015)

Abstract

Kültürel etkileşimde, fikir alışverişinde çeviri metinlerin etkisi büyüktür. Neticede her çeviri metin, farklı bir dünyadan transfer edilen küçük bir resimdir. Ders kitaplarında bunların hangilerinin yer aldığı, millî eğitimin bu küçük resimleri kendi oluşturmak istediği asıl resimde hangi ölçütler doğrultusunda kullanmak istediğinin de cevabıdır. Ders kitaplarına alınmaya değer görülmüş, genç zihinlerde yer etmesine izin verilmiş çeviri metinler üzerinden hangi zihniyetlerin yansıtıldığı, bu zihniyetlerin belli dönemlerde nasıl değişim gösterdiği önem arz etmektedir. Bütün bunların belirli bir disiplin üzerinden izlenmesi anlamlı sonuç verecektir. Bu bağlamda bu çalışmanın amacı, 1923-2015 yılları arasında ortaokul Türkçe ders kitaplarında yer alan çeviri metinlerin incelenmesi ve değerlendirilmesi üzerinden çıkarılacak bir Türkiye zihniyet haritasına dair yorum yapabilmektir. Ders kitaplarındaki çeviri metinlerin zihniyet yansımaları açısından incelendiği bu çalışma, betimsel nitelikte nitel bir araştırmadır. Veri toplamak için doküman incelemesi tekniğinin kullanıldığı çalışmanın veri kaynağını 1923-2015 tarihleri arasında okutulan ortaokul Türkçe ders kitapları oluşturmaktadır. Araştırmanın amacı doğrultusunda kitaplar 1923-1938, 1938-1950, 1950-1960, 1960-1980, 1980-2002 ve 2002-2015 olmak üzere 6 döneme ayrılmıştır. Bu dönemlerin belirlenmesinde, büyük siyasal değişikliklerin yaşandığı, hâkim ideolojinin değiştiği tarihler esas alınmıştır. Araştırmada 1923'ten 2015 yılına kadar kullanılan 226 tane ortaokul Türkçe ders kitabı ve bunlarda yer alan toplam 1164 çeviri metin (mükerrerle birlikte) incelenmiştir. Araştırmada içerik çözümlemesi yöntemi kullanılmıştır. Analiz birimi olarak çeviri metinlerin ele alındığı bu işlem sürecinde, zihniyetlerin belirlenmesinde temel değişkenler olan metinlerin temalarından, konularından ve ana fikirlerinden hareketle zihniyetler belirlenmiş, benzer veriler sınıflandırılarak kategoriler elde edilmiştir. Bu aşamada çeviri metinlerin değerlendirilip yorumlanmasında; dönemin düşünce hareketleri, millî eğitim politikaları, öğretim programları gibi unsurlar göz önünde bulundurulmuştur.Sonuç olarak çeviri metinlerde dönemler arasında nitelik ve nicelik olarak değişimler olduğu; yazar, tema, konu ve yansıtılan zihniyetler bakımından farklılaşmalar yaşandığı tespit edilmiştir.Anahtar Kelimeler: Ortaokul Türkçe Ders Kitabı, Çeviri, Çeviri Metin, Zihniyet Yansımaları.

Translated texts have a great influence on cultural interaction and exchange of ideas. After all, each translated text is a small picture transferred from a different world. Which of these are included in the textbooks is also the answer to what criteria the national education wants to use in the original painting that it wants to create. It is important that what mentalities are reflected through translated texts that are deemed worthy of textbooks and allowed to be included in young minds, and how these mentalities change in certain periods. Monitoring all of these through a certain discipline will give meaningful results. In this context, the aim of this study is to comment on a mentality map of Turkey, which will be drawn through the examination and evaluation of the translated texts in the secondary school Turkish textbooks between the years 1923-2015.This study, in which translated texts in textbooks are analyzed in terms of mentality reflections, is a descriptive qualitative research. The data source of the study, in which the document analysis technique was used to collect data, is the secondary school Turkish textbooks that were taught between 1923-2015. For the purpose of the research, the books are divided into 6 periods as 1923-1938, 1938-1950, 1950-1960, 1960-1980, 1980-2002 and 2002-2015. In determining these periods, the dates of major political changes and thus the change of the dominant ideology were taken as basis. In the study, 226 secondary school Turkish textbooks used from 1923 to 2015 and a total of 1164 translated texts (with repetitions) in them were examined. Content analysis method was used in the research. In this process, in which translation texts are dealt with as a unit of analysis, mentalities were determined based on the themes, topics and main ideas of the texts, which are the basic variables in determining mentalities, and categories were obtained by classifying similar data. At this stage, in the evaluation and interpretation of the translated texts; factors such as the thought movements of the period, national education policies, and education programs were taken into consideration.As a result, there are variations in terms of quality and quantity in translated texts between the all period. It has been determined that there are differences in terms of author, theme, subject and reflected mentalities.Keywords: Turkish Textbooks, Translate, Translated Texts, Mentality Reflections.