Erzurum Fetih Camii (Demirciler Kilisesi)

Abstract

1839 tarihinde yayınlanan Tanzimat Fermanı ve 1856 tarihinde yayınlanan Islahat Fermanları ile Osmanlı topraklarında yaşayan Gayrimüslim vatandaşlarının temel hak ve özgürlükleri hakkında düzenlemeler gerçekleştirilmiştir. Fermanlarla Gayrimüslim halka tanınan yeni ibadet mekânı inşa etme hakkı, 19. yüzyılda Erzurum'da yeni bir Rum Ortodoks kilisesinin yapılmasına olanak sağlamıştır. 1923 yılında Türkiye ve Yunanistan Devletleri arasında imzalanan Lozan Barış Antlaşması ile gerçekleşen nüfus mübadelesinin sonuçlarını birçok alanda görülmektedir. Bunlardan biri de dini yapıların durumudur. Çalışma kapsamında incelediğimiz 19. yüzyılda inşa edilen Erzurum Demirciler Kilisesi mübadele sonrasında ibadethane olarak kullanılmamıştır. Kilise uzun bir süre atıl durumda bırakılmış ardından depo olarak kullanılmıştır. 1996 yılında restore edilen Rum Ortodoks kilisesi camiye çevrilmiştir. Restorasyon sırasında iç mekânda yer alan dini içerikli süslemeler ve duvar resimleri kapatılmıştır. Orijinal yapısından uzaklaşan kilise yapısal anlamda günümüze iyi durumda ulaşmıştır. Yaptığımız saha araştırmaları ve incelediğimiz örnekler ışığında tanıtıp değerlendirdiğimiz Erzurum Demirciler Kilisesi 19. yüzyılda Anadolu'da yoğun olarak kullanılan üç nefli tonozlu plan tipinde inşa edilmiştir. Çalışmamızın amacı incelediğimiz bu yapıyı plan, mimari, teknik ve süsleme açılarından Sanat Tarihi metodu içinde inceleyerek değerlendirmek, dönemsel benzerlikler açısından karşılaştırmaktır. Anahtar Kelimeler; Erzurum, kilise, Ortodoks, cami

With the Tanzimat (1839) and Islahat (1856) Edicts, regulations were made regarding the fundamental rights and freedoms of the non-Muslim Ottoman citizens. These regulations include freedom of religion, the right to build a church and to repair existing churches. Non-Muslims were given the right to build new religious buildings in return for special permission from the sultan. During this period, the population of Erzurum had a cosmopolitan structure. The right to build a new churches, which was granted to the non-Muslim people by edicts, enabled the construction of a new Greek Orthodox church in Erzurum in the 19th century. We see the results of the population exchange that took place with the Treaty of Lausanne signed in 1923 between Turkey and Greece in many areas. One of them is the situation of religious buildings. Erzurum Demirciler Church, which was built in the 19th century, which we examined within the scope of the study, was not used as a place of worship after the population exchange. The church was left idle for a long time and then used as a warehouse. The Greek Orthodox church, which was restored in 1996, was converted into a mosque. During the restoration, religious decorations and wall paintings in the interior were closed. The church, which has moved away from its original usage, has survived in good condition. Erzurum Demirciler Church, which is the subject of our thesis in the light of the field researches we have done and the examples we have examined, was built in the three-aisled, barrel-vaulted basilica type, which was used extensively in Anatolia in the 19th century. The aim of our study is to evaluate the structure we examined in terms of plan, architecture and decoration within the Art History methods, and to establish periodic similarities with the examples we have discussed in various regions.Keywords; Erzurum, church, Orthodox, mosque