Psikolojik sözleşme, psikolojik sözleşme ihlali ve çalışan performansı ilişkisi: Otel işletmeleri çalışanları üzerine bir araştırma

Abstract

Turizm sektörünün önemli bileşenlerinden biri olan otel işletmeleri için insan faktörü büyük bir önem arz etmektedir. Bu işletmelerde, çalışan ile yönetici arasındaki ilişkinin sağlıklı bir şekilde gerçekleşmesi, çalışan performansını dolayısıyla işletme başarısını olumlu yönde etkilemektedir. Taraflar arasında kurulacak iyi ilişkilerin, işe alım sürecinde temelini oluşturan psikolojik sözleşme, işletmeler açısından bu noktada kritik bir değere sahiptir. Çalışan ile yönetici arasındaki iş ilişkisinin doğasını izah etmek amacıyla ortaya çıkan psikolojik sözleşme, iş ilişkilerindeki beklentileri ve gerçekleştirme durumlarını açıklayan, karşılıklılık temeline dayanan, zaman içerisinde değişim gösterebilen, yazılı olmayan ve bireyce oluşturulan beklentilerin toplamıdır. Psikolojik sözleşme kavramı, son dönemde alanyazında bir fenomen haline gelmiştir.Bu araştırmanın amacı, psikolojik sözleşme ve psikolojik sözleşme ihlali kavramlarının çalışan performansı ile ilişkisini turizm sektörü örnekleminde belirlemektir. Çalışmanın ana kültesini İzmir il merkezinde faaliyet gösteren 5 ve 4 yıldızlı otel işletmelerinde görev yapan çalışanlar oluşturmuştur. Bu ana kütle içerisinde 400 kişiye anket uygulanmıştır. Çalışmanın verileri, Şubat-Mayıs 2021 tarihleri arasında toplanmıştır. Yapılan geçerlilik ve güvenirlilik analizi sonucu, Psikolojik Sözleşme Ölçeği, Psikolojik Sözleşme İhlali Ölçeği ve Çalışan Performansı Ölçeği' nin Cronbach Alpha katsayıları sırasıyla 0,669, 0,739 ve 0,860 olarak saptanmıştır. Veriler bilgisayar ortamında frekans ve yüzde analizleri, faktör analizi, iki ortalama arasındaki farkın önemlilik testi (T testi), varyans analizi (ANOVA) ve korelâsyon analizi yöntemleri kullanılarak değerlendirilmiş ve istatistiksel yanılma düzeyi 0,05 olarak alınmıştır.Araştırma sonucuna göre, otel işletmelerinde görev yapan çalışanların, yöneticileriyle oluşturdukları psikolojik sözleşme ile performansları arasında istatistiksel açından anlamlı ve pozitif bir ilişki olduğu; yaşanan ihlal durumu ile çalışan performansının istatistiksel açından anlamlı ve negatif yönlü bir ilişkiye sahip olduğu; psikolojik sözleşmenin alt boyutları (işlemsel ve ilişkisel) ile çalışan performansının istatistiksel açından anlamlı ve pozitif bir ilişkiye sahip olduğu; psikolojik sözleşme ihlali ile görev performansı arasında istatistiksel açından anlamlı ve pozitif bir ilişki, psikolojik sözleşme ihlali ile bağlamsal performans arasında ise istatistiksel açından anlamlı ve negatif yönlü bir ilişki olduğu saptanmıştır (0 <0.01). Çalışma beş bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde giriş başlığı altında araştırmanın konusu (problem), amacı, önemi, varsayımlar, sınırlılıkları ve tanımları yer almaktadır. İkinci bölüm, ilgili alanyazın başlığı altında kuramsal çerçeve ve ilgili araştırmalardan oluşmaktadır. İlgili alanyazın başlığının alt maddesini oluşturan kuramsal çerçeve içerisinde toplam beş başlık bulunmaktadır. Bunlar: psikolojik sözleşme, psikolojik sözleşme ihlali, çalışan performansı, performans değerlendirme, psikolojik sözleşme ile çalışan performansı ilişkisi ve turizm sektörü açısından bir değerlendirmedir. İlgili araştırmalarda ise değişkenler üzerinde daha önce yapılmış araştırmalar yer almaktadır. Üçüncü bölümde, psikolojik sözleşme ve psikolojik sözleşme ihlalinin çalışan performansı ile ilişkisini ortaya çıkartmak amacıyla yapılan araştırma süreci ve yöntemi değerlendirilmektedir. Dördüncü bölümde araştırmanın bulgularına beşinci bölümde ise araştırmanın sonuçlarına yer verilerek, bu sonuçlara yönelik öneriler geliştirilmektedir. Anahtar Sözcükler: Psikolojik sözleşme, psikolojik sözleşme ihlali, çalışan performansı, turizm, otel işletmeleri, otel çalışanları.

The human factor is of great importance for hotel businesses, which are one of the important components of the tourism sector. In these enterprises, the healthy relationship between the manager and the employee affects the employee performance and thus the success of the business positively. The psychological contract, which forms the basis of good relations between the parties in the recruitment process, has a critical value for businesses at this point. The psychological contract is a set of unwritten, time-varying, reciprocal, individually formed mental expectations that emerge to explain the nature of the business relationship between the manager and the employee, explain the expectations and realization situations in the business relations between the parties. The concept of psychological contract has recently become a phenomenon in the literature.The aim of this research is to determine the relationship between the concepts of psychological contract and psychological contract violation and employee performance in the tourism sector sample. The main body of the study consisted of employees working in 5 and 4 star hotels operating in the city center of İzmir. A questionnaire was applied to 400 people in this main mass. The data of the study were collected between February and May 2021. As a result of the validity and reliability analysis, the Cronbach Alpha coefficients of the Psychological Contract Scale, the Psychological Contract Violation Scale and the Employee Performance Scale were determined as 0.669, 0.739 and 0.860, respectively. The data were evaluated in computer environment using frequency and percentage analysis, factor analysis, the significance test of the difference between two means (T-test), analysis of variance (ANOVA) and correlation analysis methods, and the statistical error level was taken as 0.05.According to the results of the research, there is a statistically significant and positive relationship between the performance of the employees working in hotel businesses and the psychological contract they have formed with their managers; there is a statistically significant and negative relationship between the violation situation and employee performance; sub-dimensions of psychological contract (operational and relational) and employee performance have a statistically significant and positive relationship; A statistically significant and positive relationship was found between psychological contract violation and task performance, and a statistically significant and negative relationship between psychological contract violation and contextual performance (0 <0.01).The study consists of five parts. In the first chapter, under the introduction title, the subject (problem), purpose, importance, assumptions, limitations and definitions of the research are included. The second part consists of theoretical framework and related researches under the title of related literature. There are a total of five titles within the theoretical framework that constitutes the sub-item of the related field literature title. These are: psychological contract, psychological contract violation, employee performance, performance evaluation, the relationship between psychological contract and employee performance, and an evaluation in terms of the tourism sector. Related studies include previous studies on variables. In the third section, the research process and method used to reveal the relationship between psychological contract and psychological contract violation and employee performance is evaluated. In the fourth section, the findings of the research are given and in the fifth section, the results of the research are given and suggestions are developed for these results.Keywords: Psychological contract, psychological contract violation, employee performance, tourism, hotel businesses, hotel employees.