Doğal ve kültürel kaynakların (çekiciliklerin) korunmasında turist rehberlerinin kaynak yönetimi rolüne yönelik ölçek geliştirme ve uygulama çalışması

Abstract

Ülkesinin kültür elçisi olan ve turistlerle en fazla iletişim ve etkileşimde bulunan turist rehberleri, sürdürülebilir turizm anlayışı bağlamında önemli görevler üstlenmektedir. Sürdürülebilirlik kavramı, turist rehberlerinin kaynak yönetimi rolüne işaret etmektedir. Turist rehberleri, doğal ve kültürel kaynakların korunması ve gelecek kuşaklara aktarılması hususunda önemli bir role sahiptir. Bu rol ilgili alanyazında kaynak yönetimi rolünü ifade etmektedir. Buradan hareketle bu araştırmada, turist rehberlerinin kaynak yönetimi rollerine yönelik özgün bir tutum ölçeği geliştirmek amaçlanmaktadır.Araştırmanın örneklemini eylemli turist rehberleri oluşmaktadır. Araştırmada nitel ve nicel verilerin birlikte kullanıldığı karma yöntem tercih edilmiş ve ölçek geliştirme sürecinin aşamaları sırasıyla uygulanmıştır. İlk olarak, nitel verilerin elde edilmesi amacıyla yarı yapılandırılmış görüşme formu uzman (akademisyenler ve turist rehberleri) görüşleri alınarak hazırlanmıştır. Nitel veri toplama sürecinde 65 turist rehberi ile görüşmeler yapılmıştır. Elde edilen veriler ve ilgili alanyazından faydalanılarak madde havuzu oluşturulmuştur. İlk etapta 1.487 madde yazılmış, daha sonra maddeler gruplandırılmış ve sadeleştirilmiştir. Madde havuzu 151 maddeden oluşmaktadır. Madde havuzu çeşitli aşamalarla tekrar sadeleştirilmiş, madde sayısı 57'ye düşürülmüştür. Oluşturulan madde havuzu uzman (alan uzmanları, Türk Dili uzmanı, ölçek geliştirme uzmanı) görüşüne sunulmuştur. Uzmanlar tarafından sunulan düzeltmeler sonrasında madde sayısı 52 olmuştur. Ölçek ilk formu, tez izleme komitesinde yer alan öğretim üyelerine de danışılarak, öndeneme uygulamasına hazır hale getirilmiştir.Araştırmanın öndeneme uygulaması 12 turist rehberiyle gerçekleştirilmiştir. Bu aşamada önce turist rehberlerinden ölçeği cevaplamaları, daha sonra maddelerin anlaşılır olup olmadığına, bilinmeyen herhangi bir terimin bulunup bulunmadığına ve anlam karmaşası yaratan bir maddenin olup olmadığına dair görüşlerini bildirmeleri istenmiştir. Tez izleme komitesinde yer alan öğretim üyelerine de danışılarak ölçeğin ilk formu, sadeleştirme işlemlerinin ardından 49 madde ile esas uygulamaya hazır hale getirilmiştir.Ölçülen yapının geçerliğine ve doğrulanmasına ilişkin uygulamalar, iki farklı örneklem grubunda gerçekleştirilmiştir. Yapının geçerliğine ilişkin gerçekleştirilen uygulamada 294 turist rehberinden elde edilen veriler, Açımlayıcı Faktör Analizine, madde analizlerine ve iç tutarlılık analizlerine tabi tutulmuştur. Açımlayıcı Faktör Analizine geçmeden önce 49 maddenin yer aldığı ölçeğin Cronbach's Alpha değerinin 0,972 olduğu görülmüştür. Kaiser-Meyer-Olkin (KMO) değerinin 0,952 olduğu; Bartlett's Küresellik testi (χ2(276) = 6506,033 p<0,01) sonucunda da anlamlı olduğu tespit edilmiştir. Yapılan değerlendirmeler sonucunda; açımlayıcı faktör analizinde özdeğeri birin üzerinde üç boyut olduğu ve elde edilen üç boyutun toplam varyans oranının %55,700'ünü açıkladığı saptanmıştır. Faktör yüklerinin ise 0,476-0,815 arasında olduğu görülmektedir. Madde analizlerinde madde-toplam puan ölçek korelasyon değerleri incelenmiş ve 0,30'un altında kalan madde olmadığı tespit edilmiştir. Ayrıca %27 Alt Üst Madde Analizi ile maddelerin her birinin istenilen düzeyde ayırt edici olduğu görülmüştür. Ölçeğin güvenirlik katsayıları incelendiğinde, Cronbach's Alpha değerinin 0,927; Split Half değerinin ise 0,740 olduğu saptanmıştır. Yapının geçerliğine ilişkin gerçekleştirilen uygulamanın analizleri sonucunda turist rehberlerinin kaynak yönetimi rollerine yönelik tutumlarını ölçen 25 maddeyi içeren üç boyut ile yapı elde edilmiştir.Yapının doğrulanmasına ilişkin gerçekleştirilen uygulamada 307 turist rehberinden elde edilen veriler; Doğrulayıcı Faktör Analizine tabi tutulmuş, ölçeğin geçerliği ve güvenirliğine dair kanıtlar toplanmaya çalışılmıştır. Ölçeğin güvenirlik katsayıları incelendiğinde, Cronbach's Alpha değerinin 0,870; Split Half değerinin ise 0,765 olduğu saptanmıştır. Doğrulayıcı Faktör Analiziyle uyum indeksleri tespit edilmiştir. χ2/df indeksinin 1,456 (χ2=391,745, SD=269, χ2/sd=1,456, p=0,000) ile RMSEA değerinin ise 0,039 ile mükemmel uyum gösterdiği tespit edilmiştir. Ayrıca SRMR (0,049), CFI (0,913), GFI (0,910), AGFI (0,891) ve IFI (0,914) indekslerinin kabul edilebilir değer aralığında olduğu görülmüştür. Standardize edilmiş faktör yükleri incelendiğinde ise faktör yüklerinin 0,349-0,586 arasında değişkenlik gösterdiği saptanmıştır.Sonuç olarak turist rehberlerinin kaynak yönetimi rollerine yönelik tutumlarını ölçen, geçerli, güvenilir ve özgün bir ölçek geliştirilmiştir. Turist rehberlerinin kaynak yönetimi rollerine yönelik tutum ölçeği; `Bilgilendirme`, `Sorumlu Davranışa Teşvik Etme` ve `Çevre Bilinci Kazandırma` olmak üzere üç boyutlu bir yapı olarak ortaya çıkmıştır. Ölçeğin, konu ve yöntem bakımından alana yenilik kazandırdığı söylenebilmektedir. Araştırmanın bulguları ve sonucu öneriler sunulmuştur.Anahtar Kelimeler: Doğal Kaynak, Kültürel Kaynak, Kaynak Yönetimi Rolü, Ölçek Geliştirme, Turist Rehberi.

Tourist guides, who are the cultural ambassadors of their country and have the most communication and interaction with tourists, play an important role in the context of sustainable tourism. The concept of sustainability indicates to the resource management role of tourist guides. Tourist guides have an important role in protecting natural and cultural resources and transferring them to future generations. This role refers to the resource management role in the related literature. From this point of view, in this research, it is aimed to develop a unique scale regarding the resource management role of tourist guides.The sample of the research consists of active tourist guides. In the research, mixed method, in which qualitative and quantitative data are used together, was preferred and the stages of the scale development process were applied respectively. Firstly, a semi-structured interview form was prepared by taking the opinions of experts (academics and tourist guides) in order to obtain qualitative data. During the qualitative data collection process, interviews were conducted with 65 tourist guides. An item pool was created by utilizing the obtained data and related literature. In the first stage, 1.487 items were written, then the items were grouped and simplified. The item pool consists of 151 items. The item pool was simplified again at various stages, and the number of items was reduced to 57. The created item pool was presented to the expert (field experts, Turkish language specialist, scale development specialist). After the corrections submitted by the experts, the number of items has become 52. The first form of the scale was made ready for preliminary application by consulting the faculty members in the thesis monitoring committee.The preliminary application of the research was carried out with 12 tourist guides. At this stage, the tourist guides were first asked to answer the scale, and then to express their opinions on whether the items were comprehensible, whether there were any unknown terms, and whether there was an item that created confusion. In consultation with the faculty members in the thesis monitoring committee, the first form of the scale was made ready for the main application with 49 items after the simplification processes.Applications regarding the validity and verification of the measured construct were carried out in two different sample groups. In the application regarding the validity of the structure, the data obtained from 294 tourist guides were subjected to Exploratory Factor Analysis, item analysis and reliability analysis. Before proceeding to the Exploratory Factor Analysis, the Cronbach's Alpha value of the scale, which included 49 items, was found to be 0,972. Kaiser-Meyer-Olkin (KMO) value is 0,952; Bartlett's Sphericity test (χ2(276) = 6506,033 p<0.01) was also found to be significant. As a result of the evaluations; in the exploratory factor analysis, it was determined that there were three dimensions with an eigenvalue above one and that the three dimensions obtained explained 55,700% of the total variance rate. It is seen that factor loads are between 0,476 and 0,815. In item analysis, item-total score scale correlation values were examined and it was determined that there was no item below 0,30. In addition, it was seen that each of the items was distinctive at the desired level with the 27% Sub-Top Item Analysis. When the reliability coefficients of the scale were examined, it is determined that Cronbach's Alpha value is 0,927 and the Split Half value is 0,740. As a result of the analysis of the application regarding the validity of the structure, a structure with three dimensions was obtained, including 25 items that measure the attitudes of tourist guides towards resource management roles.The data obtained from 307 tourist guides in the application for the verification of the structure; it was subjected to Confirmatory Factor Analysis, and evidence for the validity and reliability of the scale was tried to be collected. When the reliability coefficients of the scale were examined, it is determined that Cronbach's Alpha value is 0,870 and the Split Half value is 0,765. Fit indices were determined by Confirmatory Factor Analysis. It was found that the χ2/df index showed a perfect agreement with 1,456 (χ2=391,745, SD=269, χ2/df=1,456, p=0.000) and the RMSEA value with 0,039. In addition, SRMR (0,049), CFI (0,913), GFI (0,910), AGFI (0,891) and IFI (0,914) indices were found to be in the acceptable range. When standardized factor loads were examined, it was found that factor loads varied between 0,349 and 0,586.As a result, a valid, reliable and unique scale has been developed that measures the attitudes of tourist guides towards resource management roles. Attitude scale towards resource management roles of tourist guides; it has emerged as a three-dimensional structure: `Informing`, `Encouraging Responsible Behavior` and `Raising Environmental Awareness`. It can be said that the scale has brought innovation to the field in terms of subject and method. Suggestions were presented in the light of the findings and results of the research.Keywords: Natural Resource, Cultural Resource, Resource Management Role, Scale Development, Tourist Guide.