Marmara Bölgesinde faaliyet gösteren serbest bölgelerin performanslarının karşılaştırılması ve ekonomi üzerindeki etkileri

Abstract

Bu çalışmada, çok kriterli karar verme yöntemleri kullanılarak, 7 farklı serbestbölgenin; belirlenen 15 kriter gözetilerek performanslarının karşılaştırılması incelenmiştir.Çalışmada, Çok Kriterli Karar Verme (ÇKKV) yöntemleri arasında bulunan AnalitikHiyerarşi Süreci (AHP) ve Benzerliklerin Sıralanarak İdeal Çözümün Bulunması Tekniği(TOPSIS) yöntemleri birlikte kullanılmıştır.Çalışma beş bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde; araştırmanın problemi, amacı,önemi varsayımı ve sınırlılıkları açıklanmıştır. İkinci bölümde konuya ilişkin kavramlarirdelenmiştir. Çalışmanın üçüncü bölümünde; araştırmanın yöntemi örneklemi ve veri toplamıaraçları ortaya konmuş, AHP ve TOPSIS yöntemlerinin detayları anlatılmıştır. Çalışmanındördüncü bölümünde ise AHP ve TOPSIS yöntemleri ile serbest bölgelerin 2018, 2019 ve2020 yıllarındaki performansları incelenmiş ve sonuçlar karşılaştırılmıştır. Çok kriterli kararverme yöntemlerinden AHP ve TOPSIS'in serbest ticaret bölgesi gibi büyük ölçekli tesislerinperformanslarının karşılaştırılmasında etkinlikle kullanılabileceği belirlenmiştir. Ayrıcaçalışmada, 2018 ve 2019 yıllarında en başarılı serbest bölgenin Avrupa Serbest Bölgesi ve enbaşarısız serbest bölgenin Kocaeli Serbest Bölgesi olduğu; 2020 yılında ise en başarılı serbestbölgenin İstanbul İhtisas Serbest Bölgesi ve en başarısız serbest bölgenin yine Kocaeli SerbestBölgesi olduğu tespit edilmiştir.Çalışmanın son bölümünde ise konuya ilişkin 7 serbest bölgenin 2018, 2019 ve 2020yılları için performans sıralamaları yapılmıştır. Serbest bölgelerin işleyişi ve sektöre ait bazıönerilerde bulunularak çalışma tamamlanmıştır.Anahtar Kelimeler: Ticaret, Serbest Bölge, Performans, Analitik Hiyerarşi Prosesi(AHP), Benzerliklerin Sıralanarak İdeal Çözümün Bulunması Tekniği (TOPSIS)

In this study, using multi-criteria decision making methods, the performances of 7different free zones were compared by considering 15 criterias. In the study, AnalyticalHierarchy Process (AHP) and Finding the Ideal Solution by Sorting Similarities (TOPSIS)methods, which are among the Multi-Criteria Decision Making (MCDM) methods, were usedtogether.The study consists of five parts. In the first part, the problem, purpose, importance,assumption and limitations of the research are explained. In the second part, the conceptsrelated to the subject are examined. In the third part of the study, the method sample and datacollection tools of the research are presented, and the details of the AHP and TOPSISmethods are explained. In the fourth part of the study, the performances of the free zonesamong the 2018, 2019 and 2020 years were examined with the AHP and TOPSIS methodsand the results were compared. It has been determined that AHP and TOPSIS, which aremulti-criteria decision-making methods, can be used effectively in comparing theperformances of large-scale facilities such as free trade zones. In addition, in the study, it wasdetermined that the most successful free zone was European Free Zone and the mostunsuccessful free zone was Kocaeli Free Zone in 2018 and 2019, while the most successfulfree zone was Istanbul Specialized Free Zone and the most unsuccessful free zone was againKocaeli Free Zone.In the last part of the study, the performance rankings of the 7 free zones related to thesubject for the years 2018, 2019 and 2020 were made. Some suggestions have been maderegarding the functioning of free zones and the sector and the study completed.Keywords: Trade, Free Zone, Performance, Analytical Hierarchy Process (AHP),Technique for Order Preference by Similarity to Ideal Solution (TOPSIS)