Varto Alevilerinde İnanç,Folklor ve Dönüşümler

Abstract

Sözlü gelenekler, yazısız toplumlar için dinsel yaşamı organize etme işlevine de sahiptir. Bu örgütlenme ve inanç yapısı, sözlü dinler aracılığıyla kültürün biçimlerini belirler. Alevîlik, bu açıdan değerlendirildiğinde, inşa ve ritüel süreçlerin büyük bir kısmını sözlü kültür ve sözlü gelenek aracılığıyla yaşamsallaştırır. Alevî toplumunun yazılı kültürle teması; ritüel, aktarma ögelerinin ve dinsel hayatın dışında bir alanda, kültürel bir olgu olarak var olmuştur. Dolayısıyla bu çalışmada, Alevîlik inancı bir sözlü gelenek olarak değerlendirilmiştir. İnancın sözlü aktarım süreçleri, geleneksel özellikleri ve dönüşüm dinamikleri temel problemler olarak belirlenmiştir. Varto Alevîleri örneğinden hareketle, Alevîlik, geleneksel kurumsal yapısı, örgütlenme biçimleri, inanç ve ritüel özellikleri, dönüşüm teması çerçevesinde ele alınmıştır. Varto Alevîlerinin yazılı ve sözlü kültür ile kurdukları ilişkiler, yazılı ve sözlü din kavramları etrafında incelenmiştir. İnancın aktarım sürecindeki durumu, kuşaklararası farklılıklar bağlamında ele alınmıştır. Çalışmada, alan araştırması yöntemi çerçevesinde, katılımcı gözlem, gözlem ve görüşme teknikleri uygulanmıştır. Bu kapsamda, Varto ilçe merkezi, Alevî nüfusun yaşadığı köyler ve Vartolu Alevîlerin yoğun olarak göç ettiği İstanbul, İzmir, Ankara, Mersin ve Adana şehirlerinde görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Görüşmelerde yaş, cinsiyet, toplumsal statü ve coğrafi çeşitliliğe özen gösterilmiş, mümkün olan en geniş örnekleme ulaşılmaya çalışılmıştır. Bu yöntemle, Alevîliğin yaşayan, canlı hali kavranmaya çalışılmış ve yaşanan dönüşümler güncel problemler bağlamında değerlendirmiştir.

Oral traditions have the function of organizing religious life for non-written societies. This organizational and belief structure determines the forms of culture through oral religions. From this point of view, Alevîsm vitalizes most of the construction and ritual processes through oral culture and oral tradition. The contact of the Alevî society with the written culture has existed as a cultural phenomenon in an area other than the ritual and transmission elements of the Alevîsm belief and religious life. Therefore, in this study, Alevîsm belief is evaluated as an oral tradition. Verbal transfer processes of belief, its traditional features and transformation dynamics have been identified as the main problems. Based on the example of Varto Alevîs, the traditional institutional structure, organizational forms, belief and ritual characteristics of Alevîsm are discussed within the framework of the theme of transformation. The relations that Varto Alevîs have established with written and oral culture have been examined around the concepts of written and oral religion. The state of the belief in the transmission process is discussed in the context of intergenerational differences. In the study, participant observation, observation and interview techniques were applied within the framework of field research method. In this context, interviews were held in the district center of Varto, the villages where the Alevî population lives, and the cities of Istanbul, İzmir, Ankara, Mersin and Adana, where the Alevîs from Varto migrate heavily. In the interviews, attention was paid to age, gender, social status and geographical diversity, and the widest possible sample was tried to be reached. With this method, the living, living state of Alevîsm was tried to be grasped and the transformations experienced were evaluated in the context of current problems.