Vergi idaresinin tarh işleminden doğan hukuki sorumluluğu

Abstract

İdare ve mükellefin karşılaşma anı olan tarh işlemi ile ilgili olarak vergi idaresi ve vergi yargısına birtakım görevler düşmektedir. Öncelikle vergi idaresi, vergi mevzuatının mükellef hukukuna hizmet edecek şekilde kanuna uygun ve doğru kullanılması görevini üstlenecektir. Vergiye ilişkin uyuşmazlıkların barışçıl yollarla çözümü, vergi idaresinin işlemleri ile vergi uyuşmazlığının yargıya taşınması arasında tampon görevi görecektir. Vergi yargısı, hukuki uyuşmazlık hakkında `yorum sınırlarını aşmayacak` şekilde ve kanuni düzenlemeler doğrultusunda hüküm kuracaktır. Yargı merci, kanuni düzenlemelerin vergi idaresinin hukuki sorumluluğunun belirlenmesinde mükellef zararını karşılamadığını tespiti etmesi durumunda kanuni düzenlemelerle yetinmeyerek mükellef zararının Anayasada yer alan genel sorumluluk ilkeleri ile karşılanmasına karar verecektir. Haksız veya fazla tahsil edilen vergilerin iadesinde tahsil edildiği tarihten fiili iadenin yapıldığı tarihe kadar devletin tahakkuk eden alacaklarına uyguladığı gecikme faizi oranında işleyecek faizi ile birlikte ret ve iade yapılması, hukuk devleti ilkesi gereğidir. Böylece vergi yargısı, vergi idaresi karşısında zayıf konumda bulunan mükellefin hukukuna hizmet edecek ve öteden beri çağdaş demokrasilerde yer alan hukuk devleti ilkesi, bir ülkenin kamu idaresine zuhur etmiş olacaktır.Bu çalışmanın temel argümanı, tarha ilişkin dava sürecinin anayasal vergilendirme ilkeleri ışığında incelenerek vergi idaresinin tarh işleminden doğan hukuki sorumluluğunun belirlenmesinde, kısaca `faiz` adı altında kanuni düzenlemelerle sağlanan koruma mekanizmasının yetersizliğidir. Danıştay'ın faiz konusuna ilişkin uygulama birliği bulunmamaktadır. Fazla veya yersiz tahsil edilenvergilerin iadesinin tecil faizi ile yapılması gerektiği yönünde Danıştay'ın içtihadı son zamanlarda oluşturulmuştur. Bu argüman, iki destekleyici unsurla ortaya konmuştur. İlk unsur vergi idaresinin, ikale sözleşmelerinde yer alan edimlerin kesinti yoluylavergilendirilmesinde hukuki sorumluluğun belirlenmesidir. Bu konu uygulamada tartışmalı bir mevzudur. İkinci unsur, vergi yargısı harçlarında kanuni düzenlemelerde ve uygulamada yaşanan eksiklikler ile vergi yargısında vekâletücretinin maktu olmasının yarattığı sorunlardır. Çözüm; kısa perspektifte hukuk uygulayıcılarının kanunda belirlenen tutardan fazlasına hükmedilmemesi algısındaki değişiklikle Anayasada yer alan genel sorumluluk hükümlerine başvurulması yönündeki algının yerleşmesi ve / veya yeni bir kanuni düzenleme (idari yargılama esaslarını düzenlemesi nedeniyle tercihen İYUK'ta, ikincil anlamda amme alacaklarının düzenlendiği AATUHK'da, son tercih olarak vergi usul kodu olan VUK'ta), geniş perspektifte idare edilen ile kamu gücünü kullanan egemen arasında oluşturulacak dengeli ilişkinin, bir yönetişim biçimi olmasından geçmektedir. Bu çalışma ile bilimsel görüşler ve Danıştay kararları ışığında bu alanın eksiklikleri, çözüm önerileri sunularak incelenmiştir. Çözüm önerilerinde çıkış noktası, Türk Vergi Hukukunda yer alan anayasal ilkeler ve AİHM içtihatları olup varılan nokta tüm modern demokrasilerde geçerli olan hukuk devleti ilkesidir.

The tax administration and tax jurisdiction have some duties regarding the assessment process, which is the meeting point of the administration and the taxpayer. First of all, the tax administration must undertake the duty of using the tax legislation in accordance with the law in a way that will serve the taxpayer law. The peaceful resolution of tax disputes will act as a buffer between the actions of the tax administration and the litigation of the tax dispute. The tax jurisdiction must ruleaccordingly legal regulations and by `without exceeding legal interpretation limits`on legal disputes. If the judiciary authority determines that the legal regulations don't compensate the taxpayer's damage in determining the legal responsibility of the tax administration, tax jurisdiction will not be satisfied with legal regulations and must sentence to compensate for the taxpayer's loss according to the general responsibility principles in the constitution. Rejection and refund of unfair or overpaid collected taxes and these taxes' interest at default interest rate applied by state until the date of the refund from the date of collection is in accordance with the principle of constitutional state. Thus, the tax jurisdiction will serve the law of the taxpayer who is in a weak position against the tax administration and the principle of constitutional state, which has always been in contemporary democracies, will have emerged in the public administration of a country.The main argument of this study is the inadequacy of the protection mechanism regulated as `interest` while determining the legal responsibility of the tax administration arising from the assessment process and investigating the litigation process in the light of constitutional taxation principles. The Council of State doesn't have a unity of practice about the interest issue. The jurisprudence of the Council of State has recently been formed that rejection and refund of unfair or overpaid collected taxes will be with these taxes' interest which is postponement interest rate.This argument is made with two supporting elements. First element is is to determine the legal responsibility of the administration arising from the deduction of income tax from the material acts included in mutual termination agreement. This subject is controversial issue. The other element is the deficiencies in legal regulations and in practice about tax jurisdiction fees and the problems created by the fixed amount of attorney fee in tax jurisdiction. The solution is possible in two perspectives. Solution:in a short perspective, law applications' perception should be in the direction of thegeneral liability provisions in the constitution instead can't be more than the amount determined in the law. Besides, a new regulation about surplus right is possible byfirstly the law no. 2577, secondly the law no.6183, in the last place the law no. 213.In a broad perspective, the solution lies in the balanced distance between the administered and the administrative as a form of management. The shortcomings of this field have been scrutinized in the light of scientific opinions and decisions of the Council of State, together with solution suggestions. The starting point in the solution proposals is the constitutional principles in Turkish tax law and jurisprudences of the European Court of Human Rights, and the point reached is the constitutional state principles in all modern democracies.