Tüketicilerin gıda israfını etkileyen faktörlerin analizi: İstanbul ili örneği

Abstract

İnsan yaşamını tehdit eden, ekonomik ve küresel sorunlarından biri olan gıda israfı, her geçen gün artış göstermektedir. Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü, tüketilmek için üretilen gıdaların yaklaşık üçte birinin çeşitli nedenler ile kayıp ve israf edildiğini saptamıştır. Her on insandan birinin açlıkla mücadele ettiği dünyada, gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler gıda israfını azaltmaya yönelik tedbirler almaktadırlar. Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından hazırlanan Türkiye İsraf Raporlarında tüketicilerin sosyo-ekonomik ve demografik özellikleri, tüketicilerin israf miktarını azaltmaya yönelik önlem ve stratejiler ile sektörler bazında israf miktarlarının belirlenmesi tespit edilmiştir. Bu araştırmada İstanbul ilinde tüketicilerin gıda israf miktarını etkileyen faktörlerin belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu temel amaç altında tüketiciler tarafından ürün gruplarına (et, et ürünleri, süt, süt ürünleri, balık, su ürünleri, yumurta, bitkisel yağlar, hayvansal yağlar, ekmek, tahıl, baklagiller, meyve, sebze, yumru bitkiler ve su) göre yapılan gıda israf miktarının tespiti de hedeflenmiştir. Bu amaçla, 2021 yılı Haziran ve Temmuz aylarında İstanbul il ve ilçelerinde toplam 225 tüketici ile yüz yüze anket çalışması yapılmıştır. Elde edilen verilerin analizinde çalışmanın amacına uygun olarak gıda israf miktarında etkili olan değişkenler Çok Açıklayıcılı Regresyon Analizi ile belirlenmiştir. Model sonucuna göre, gıda israf miktarı ile tüketicinin yaşı, eğitim durumu, hane halkı birey sayısı ve hanehalkı kronik hastalık durumu arasında negatif yönlü bir ilişki vardır. Gıda israf miktarı ile hanehalkı gıda harcaması, obez birey sayısı, gıdaların yetersiz olacağı düşüncesiyle ihtiyaç fazlası gıda satın alma durumu arasında ise pozitif bir ilişki olduğu tespit edilmiştir. Genç ve eğitim seviyesi düşük tüketicilere, gıda israfı kapsamında bilinç düzeylerinin artırılmasına yönelik ilgili kamu ve özel kuruluşlar tarafından eğitim faaliyetleri sağlanabilir. Anket çalışması neticesinde, tüketicilerin büyük bir kısmının gıda israfı ile ilgili kamu ve özel kuruluşlardan eğitim talep ettiği, hâlihazırda gösterimde olan kamu spotlarının yeterli olmadığı ve bunların sayılarının artırılarak daha fazla tüketiciye ulaşılmasının sağlanması ile ihtiyaç fazlası gıdaların tüketimi amacıyla gıda bankalarının sayısının artırılması gerektiği tespit edilmiştir. Gıda israfının azaltılmasına yönelik diğer bir çözüm önerisi olarak toptan ve perakende gıda satış merkezlerinde gıda israfının mevcut durumunu özetler nitelikte afiş broşür ve duyurular asılabilir. Ayrıca bu merkezlerde tüketicilerin ihtiyaç fazlası gıda satın almamalarına yönelik uyarı afişleri bulunulabilir.

Food waste, which is one of the economic and global problems that threatens human life, is increasing day by day. The Food and Agriculture Organization of the United Nations has determined that approximately one third of the food produced for consumption is lost and wasted for various reasons. In the world where one out of every ten people struggles with hunger, developed and developing countries take measures to reduce food waste. In Turkey Waste Reports prepared by the Ministry of Agriculture and Forestry, socio-economic and demographic characteristics of consumers, measures and strategies to reduce the amount of waste of consumers and the determination of waste amounts on the basis of sectors have been determined. Under this main purpose, it is also aimed to determine the amount of food wastage made by consumers according to product groups (meat, meat products, milk, dairy products, fish, aquatic products, eggs, vegetable oils, animal fats, bread, cereals, legumes, fruit, vegetables, tubers and water). For this purpose, a face-to-face survey study was conducted with a total of 225 consumers in Istanbul provinces and districts in June and July 2021. In the analysis of the obtained data, in accordance with the purpose of the study, the variables that are effective in the amount of food waste were determined by Multi-Explanatory Regression Analysis. According to the model result, there is a negative relationship between the amount of food wastage and the age of the consumer, education level, the number of individuals in the household and the chronic disease status of the household. It has been determined that there is a positive relationship between the amount of food waste and household food expenditure, the number of obese individuals in the household, the thought that the food will be insufficient and the purchase of surplus food. Educational activities can be provided to young and low-educated consumers by relevant public and private organizations to increase their awareness of food waste. As a result of the survey, it has been determined that most of the consumers demand training from public and private institutions about food waste, that the public service ads currently on are not sufficient and that the number of food banks should be increased in order to reach more consumers by increasing the number of these. As another solution proposal to reduce food waste, posters, brochures and announcements that summarize the current situation of food waste can be hung in wholesale and retail food sales centers. In addition, warning posters may be placed in these centers to prevent consumers from purchasing surplus food.