Kahramanmaraş Pazarcık ve Çağlayancerit ilçelerinde derici sumak (Rhus coriaria L.) popülasyonu içerisinde ümitvar genotiplerin belirlenmesi

Abstract

Anadolu'da sumak (Rhus coriaria L.) yüzyıllardır geleneksel tıpta çeşitli hastalıkların tedavisinde kullanılan, baharat olarak tüketilen, çok önemli bir bitki türüdür. Bitkisel ve gıda yönü ile çok önemli kullanım alanlarına sahip olan sumakta yapılan ıslah çalışmalarının sayısı çok azdır. Bu çalışma; Kahramanmaraş'ın Pazarcık ve Çağlayancerit ilçelerinde tabii olarak yetişen sumak genotipleri arasında verim ve kalite yönü ile üstün özellikler sahip genotiplerin belirlenmesi amacıyla yapılmıştır. Araştırmada fenolojik ve pomolojik olarak genotiplerde çalı yüksekliği, çalı yoğunluğu, çiçeklenme tarihi, yaprak boyu, yaprak eni, yaprak sapı boyu, yaprak sapı kalınlığı, ortalama verim, salkım adedi, salkım boyu, salkım eni, salkım ağırlığı, salkım sapı boyu, salkım sapı çapı, salkımcık boyu, salkımcık eni, salkımcık ağırlığı, salkımdaki meyve yoğunluğu, meyve boyu ve eni, 100 adet meyve ağırlığı, meyve rengi, tohum boyu, 100 adet tohum ağırlığı, tohum rengi, meyve tadı ve 100 adet meyveden elde edilen perikarp ağırlığı olmak üzere toplam 27 özellik incelenmiştir.Bölgede yapılan seleksiyon çalışmalarında 3583 adet genotip değerlendirmeye alınmış ve 154 sumak genotipi incelenmeye değer görülmüştür. Bu genotipler üzerinde metoda uygun olarak yapılan değerlendirmeler sonucunda 50 genotip ümitvar olarak seçilmiştir. Bu genotiplerin morfolojik ve pomolojik özellikleri belirlenerek kayıt altına alınmıştır. Seçilen sumak genotiplerine ait salkım boyu ortalaması 73,5 mm ile 307,1 mm arasında değişirken, salkım eni ortalamasının 21,5 mm ile 77,8 mm değerleri arasında değiştiği belirlenmiştir. Genotiplerin salkım ağırlığı ortalamasının 2,8 g ile 61,9 g arasında değiştiği hesaplanmıştır. Seçilen sumak genotiplerinin, 100 adet meyve ağırlığı ortalaması 1,5 g ile 4,1 g, 100 adet tohum ağırlığı ortalaması 0,8 g ile 2,0 g ve 100 adet meyveden elde edilen perikarp ağırlığı ortalaması ise 0,59 g ile 2,41 g değerleri arasında değiştiği tespit edilmiştir. Verim ortalamaları yönünden bitki başına en düşük ortalama 6,86 kg olduğu ve en yüksek verimin ise 10,40 kg olduğu görülmüştür.Bu çalışma; sumakların fenolojik ve pomolojik özelliklerinin belirlenmesi yanında ıslah çalışmaları, endüstriyel kullanımlar ve gen kaynaklarının korunması yönünden de önemli sonuçlar ihtiva etmektedir.

Sumac (Rhus coriaria L.) is a very important plant species used in traditional medicine for centuries in the treatment of various diseases and consumed as a spice in Anatolia. The number of breeding studies on sumac, which has very important uses in terms of herbal and food aspects, is very few. This study was carried out to determine the genotypes with superior characteristics in terms of yield and quality among the naturally grown sumac genotypes in Pazarcık and Çağlayancerit districts of Kahramanmaraş.In the study, phenologically and pomologically, genotypes were determined as `bush height, bush density, flowering date, leaf length, leaf width, petiole length, petiole thickness, average yield, number of clusters, cluster length, cluster width, cluster weight, cluster stem length, cluster length. stem diameter, panicle length, panicle width, cluster weight, fruit density in cluster, fruit length and width, 100 fruit weight, fruit color, seed size, 100 seed weight, seed color, fruit flavor and pericarp weight obtained from 100 fruit a total of 27 features were examined.In the selection studies carried out in the region, 3583 genotypes were examined and 154 sumac genotypes were found to be worth examining. As a result of the evaluations made on these genotypes in accordance with the method, 50 genotypes were selected as promising. Morphological and pomological features of these genotypes were determined and recorded. While the average cluster length of the selected sumac genotypes varieds between 73.5 mm and 307.1 mm, the average cluster width varieds between 21.5 mm and 77.8 mm, while the average cluster weight varieds between 2.8 g and 61.9 g. . The average weight of 100 fruits of the selected sumac genotypes was 1.5 g to 4.1 g, the average of 100 seed weights was 0.8 g to 2.0 g, and the average of pericarp weight obtained from 100 fruits was 0.59 g to 2.41 g. The values were found to vary between In terms of yield averages, the lowest average per plant was 6.86 kg and the highest yield was 10.40 kg.This work; In addition to determining the phenological and pomological characteristics of sumac, it also contains important results in terms of breeding studies, industrial uses and protection of gene resources.