19. yüzyıl Batı Anadolu kırsalında ekonomik yapı ve nüfus dinamikleri karşılaştırması

Abstract

19. yüzyıl ortalarında derlenen temettuat ve nüfus defterlerine dayanan bu tez, Afyon Platosu'ndan Menderes Ovası'na kadar uzanan geniş Batı Anadolu sahasındaki kırsal yerleşimlerin sosyo-ekonomik ve demografik yapılarını incelemektedir. Çalışma 19. yüzyıl Batı Anadolu köylerinin hane yapısı ve aile büyüklüğü bakımından asla homojen bir yapıda olmadıklarını iddia ederken, batıdaki Kula-Aydın köylülerinin aile büyüklüğünün doğudakilere nazaran daha küçük olduğunu gözlemlemiştir. Her ne kadar tarih yazımında Batı Anadolu sahası üzüm, pamuk ve zeytin gibi piyasa ürünleri sayesinde Osmanlı'nın dünya ticaret pazarlarına eklemlenen en önemli merkezlerinden biri olarak resmedilse de hububat ekimi bölgenin tarımsal ekonomisinde hâkim olmayı sürdürmektedir. Arpaz köylerinde pamuk en önemli piyasa ürünü olarak ön plana çıkarken Kula, Simav ve Çöleabad köyleri de üretimlerini tütün, palamut ve haşhaşla farklılaştırmışlardı. Çalışma ayrıca 19. yüzyılın ortalarında bölgenin tümünün hayvan ve toprak sahipliği hususlarında büyük bir eşitsizliğe sahip olduğunu ortaya koymaktadır. Hayvan ve ekili arazilerin belirli ellerde toplanması köylüleri ekstra kazanç kapısı olarak tarım dışı sektörlere sevk etmişe benzemektedir.

Based on the income and population registers of the mid-nineteenth century, the thesis explores the socio-economic and demographic structures of rural settlements in wide agricultural territory of Western Anatolia, stretching from the Meander plain to the Afyon plateau. The study suggests that household structures and family sizes across villages were by no means uniform in nineteenth-century Western Anatolia, whereas the western zones from Kula to Aydın had smaller families than those in eastern zones. Although Western Anatolia has been depicted in historiography as one of the Ottoman epicenters for the integration of agricultural economy into the global commercial circles thanks to cash crops like raisin, cotton and olive, cereal cultivation continued to dominate agricultural production in the area. Although cotton appeared as one of the central cash crops in Meander villages, agriculture in the eastern settlements around Kula, Simav and Çöleabad diversified with tobacco, acorn and opium. The study also shows that the region experienced a greater degree of inequality in terms of land and animal ownership around the mid-nineteenth century. The concentration of land and animals in a very few hands went hand in hand with the spread of sharecropping. Due to major socio-economic obstacles to acquiring land, villagers seem to have been engaged in non-agricultural sectors to earn extra income.