İbnü'l-Hâc Muhammed b. Hâc Ahmed el-Farazî'nin el-Matlûb Şerhu'l-Maksûd adlı eserinin Edisyon Kritiği

Abstract

Bu tez, sarf ilminin en önemli klasik eserleri arasında bulunan `Maksûd` kitabının şerhlerinden biri olan `Matlûb` isimli eserin edisyon kritiğidir. Kitabın müellif olarak İbnu'l-Hâc'a aidiyeti, bu çalışma sayesinde belirlenmiştir. Eserin Türkiye kütüphanelerinde bulunan yazma nüshalarının sayısı 150'nin üzerindedir. Ayrıca tespit edilebilen Osmanlı dönemi matbu nüshalarının miktarı ise 9'dur. Çalışma esnasında temayüz eden bu rakamlar, eserin medreseler ve müderrisler nezdinde gördüğü ilginin bir delili mahiyetindedir. Bu çalışmada, yüz ellinin üzerinde yazma nüshanın gözden geçirilmesi suretiyle eserin müellifin kaleminden çıkması muhtemel en yakın metne ulaşabilmesi için azami gayret gösterilmiştir. Okuyucunun metni kolayca anlayabilmesi için, gerekli yerlerde konuyu açıklığa kavuşturacak dipnotlar verilmiştir. Nüsha seçimi İSAM Tahkik Esasları'nda belirtilen ölçütler esas alınarak yapılmış, bu elemeler sayesinde çalışmaya esas alınan üç nüshaya indirilmiştir. Çalışma için seçilen eserin hem muhtevası hem hacimsel büyüklüğü hem de nüshalarda bulunan istinsah (kopyalama) hataları çalışma esnasında ciddi zorluklar oluşturmuştur. İstinsah hataları, ulaşılabilen kaynaklardan yararlanılarak giderilmeye çalışılmıştır. Ancak eserin muhtevası ve büyüklüğü çalışma için ayrılan sürenin uzamasına yol açmıştır. Çalışmada İSAM tahkikli neşir esaslarında da belirtilen temel kaynakların kullanımına öncelik verilmeye çalışılmıştır. Bununla beraber matbu nüshası edinilemeyen kaynakların kütüphanelerde bulunan yazma nüshaları kullanılmış, kütüphane ve diğer bilgileri kaynakçada verilmiştir.

This thesis is an edition critique of his work named `Matlûb book`, which is one of the commentaries of `Maksûd`, which is one of the most important ancient works of the science of consumption. The belonging of the book to Ibnu'l-Haj as the author has been determined thanks to this study. The number of manuscript copies of the work in Turkish libraries is over 150. In addition, the amount of printed copies of the Ottoman period that can be determined is 9. These figures, which stand out during the work, are a proof of the interest of the work in the minds of madrasahs and professors. In this study, by reviewing over one hundred and fifty manuscripts, maximum effort has been made so that the work can reach the closest possible text from the author's pen. In order for the reader to easily understand the text, footnotes are given where necessary to clarify the subject. The selection of copies was made on the basis of the criteria specified in the ISAM Investigation Principles, and thanks to these eliminations, the study was reduced to three copies. The content of the work chosen for the study, its volumetric size, and the copying errors in the copies created serious difficulties during the study. Copying errors have been tried to be eliminated by making use of available resources. However, the content and size of the work led to a prolongation of the time allocated for the study. In the study, it was tried to give priority to the use of the basic sources specified in the ISAM editorial principles. On the other hand, the manuscript copies of the resources that cannot be printed in the libraries were used, and the library and other information were given in the bibliography.