Mısır'da bilimsel ve bürokratik çeviri

Abstract

Bu çalışmanın amacı, Fransız işgali sonrasında Mehmet Ali Paşa döneminde Mısır'da yürütülen bilimsel ve bürokratik çeviri faaliyetlerini incelemektir. Araştırma, Napolyon Bonaparte'ın 1798 yılında başlattığı ve kaynaklarda Mısır Seferi olarak bilinen işgal harekâtının hemen öncesi ve Mehmet Ali Paşa döneminin sonu olan 1848 yılları arası dönem ile sınırlı tutulmuştur. Bu bağlamda, Fransız işgal harekâtının hemen öncesi, esnası ve Mehmet Ali Paşa döneminde gerçekleştirilmiş olan çeviri hareketlerini anlama ve yorumlamayı temel almaktadır. Bu doğrultuda araştırma bulguları temelde üç ana başlık altında toplanmıştır. İlk bölümde, araştırmanın odak noktası olan Mısır'ın, tarihi hakkında kısaca bilgiler sunulmuştur. İkinci bölümde Fransız işgali dönemi incelenmiş ve bu dönemin önemli çevirmenlerinin hayat hikâyeleri ve çalışmaları aktarılmıştır. Araştırma bulgularının üçüncü bölümünde, Mehmet Ali Paşa dönemindeki çeviri hareketleri ve öne çıkan çevirmenlerine yer verilmiştir. Bu çeviri faaliyetleri bilimsel ve bürokratik olmak üzere iki grupta incelenmiştir. Bilimsel çeviri faaliyetlerinde, çeviri ile desteklenmiş olan değişim ve çağdaşlaşma hareketleri hakkında genel bilgiler sunulmuş ve askerlik ve denizcilik, tıp ve mühendislik alanında gerçekleştirilmiş olan çeviri çalışmaları ele alınmıştır. Bürokratik çeviri faaliyetlerinde ise bu alanda yapılan farklı çeviri çalışmalarına yer verilmiştir. Diğer bölümde Avrupa'ya eğitim için gönderilen öğrenciler konusu detaylı bir şekilde sunulmuştur. Bu öğrencilerden İtalya'ya ve Fransa'ya gidenler hakkında bilgilere yer verilmiş ve bu grupta öne çıkanların hayatları ve ortaya koydukları çalışmalar açıklanmıştır. Son bölümde Diller Okulu ve merkezi bir çeviri organizasyonu olan Tercüme Kısmı incelenmiştir. Bulguların dördüncü bölümü, yabancı mütercim ve oryantalistler hakkında sunulan bilgileri içermektedir. Beşinci bölümde çalışmanın odak noktasını oluşturan çeviri hareketlerinin Arapça, Mısır ve Arap toplumu üzerindeki etkisi araştırılmıştır. Tartışma bölümünde araştırma konusu bağlamında daha önce ortaya konmuş çalışmalar incelenmiş ve bu araştırma ile örtüşen ve farklı olan noktalar belirtilmiştir. Sonuç bölümünde söz konusu dönemin Fransız İhtilali sonrası döneme rastlaması nedeniyle Arap ve Ortadoğu halkları üzerindeki fikir alanında önemli etkiler bırakan ve bunun sonucunda da sonraki dönemlerde Ortadoğu'da milliyetçilik akımlarının yayılmaya başlaması gibi sonuçlara zemin hazırlayan çeviri hareketleri genel olarak değerlendirilmiş, bu konu kapsamında çalışma yapmak isteyecek araştırmacılar için bazı öneriler sunulmuştur. Ayrıca, çalışmanın sonuna Mehmet Ali Paşa Döneminde Avrupa'ya gönderilen burslu öğrencilerin ve yine bu dönemde tercüme edilen kitapların listesi detaylı bir şekilde eklenmiştir.

The aim of this study is to examine the scientific and bureaucratic translation activities carried out in Egypt during the reign of Mehmet Ali Pasha after the French occupation. The research is limited to the period between 1848, just before the invasion initiated by Napoleon Bonaparte in 1798 and known in the sources as the Egypt Campaign and the end of the reign of Mehmet Ali Pasha. In this context, it is based on understanding and interpreting the translation movements that were carried out just before, during the French occupation operation and in the period of Mehmet Ali Pasha. In this direction, the research findings are basically grouped under three main headings. In the first part brief information about the history of Egypt, which is the focus of the research, is presented. In the second part, the period of French occupation is examined and the life stories and works of the important translators of this period are conveyed. In the third part of the research findings, the translation movements and prominent translators of the Mehmet Ali Pasha period are included. These translation activities were examined in two groups as scientific and bureaucratic. In the scientific translation activities, general information about the movements of change and modernization supported by translation is presented and translation studies in the fields of military and maritime, medicine and engineering are discussed. In the bureaucratic translation activities, different translation studies in this field are included. In the other part, the subject of students who are sent to Europe with scholarships for education is presented in detail. Information about those who went to Italy and France from these students was included and the lives and studies of the prominent people in this group were explained. In the last part, the School of Languages and the Translation Part, which is a central translation organization, are also examined. The fourth section of the research findings contains the information presented about foreign translators and orientalists. In the fifth part, the impact of translation movements, which constitute the focus of the study, on Arabic, Egyptian and Arab society is investigated. In the discussion section, the studies that have been previously put forward in the context of the research topic are examined and the points that overlap and differ with this research are indicated. In the conclusion section, since the period in question coincided with the period after the French Revolution, the translation movements that left significant effects on the Arab and Middle Eastern peoples in the field of ideas and as a result paved the way for results such as the spread of nationalism currents in the Middle East in the following periods were evaluated in general and some suggestions were presented for researchers who would want to work on this subject. In addition, at the end of the study, the list of scholarship students sent to Europe during the Mehmet Ali Pasha Period and the books translated in this period was added in detail.