Dişi köpek kısırlaştırma programlarında laparoskopik cerrahi

Abstract

Tez çalışmasının amacı; prepubertal ve yetişkin köpeklerde geleneksel ve laparoskopik ovariektominin (OVE) karşılaştırılmasıdır. Çalışmada 46 yetişkin (9-48 ay) ve 46 prepubertal (5-8 ay) dişi köpek kullanılmıştır. Köpekler rastgele prepubertal OVE (pOVE), yetişkin OVE (yOVE), prepubertal laparoskopik OVE (pLOVE) ve yetişkin laparoskopik OVE (yLOVE) gruplarına ayrılmıştır. Tüm cerrahi prosedürler, aynı protokol kullanılarak genel anestezi altında gerçekleştirilmiştir. Geleneksel OVE ventral orta hattan gerçekleştirilmiştir. Geleneksel OVE toplam cerrahi süresi ve 5 farklı cerrahi aşama süresi kaydedilmiştir. Laparoskopik OVE'de çift portal teknik ve elektrotermal bipolar damar mühürleme sistemi (LigaSure™) kulanılmıştır. Toplam cerrahi süre ve 7 farklı cerrahi aşama süresi kaydedilmiştir. Tüm intraoperatif ve postoperatif komplikasyonlar kaydedilmiştir. Çalışma gruplarında cerrahi süreler karşılaştırılmış; yaş, vücut ağırlığı, ovaryan pedikül yağlanma skoru (OPYS) vücut kondisyon skoru (VKS) ve intraoperatif komplikasyonlarının cerrahi sürelere olan etkileri araştırılmıştır. Vücut kondisyon skoru beşlik sistem olarak kaydedilmiş ve VKS=1-2 kaşektik; VKS=3 normal; VKS=4-5 obez olarak değerlendirilmiştir. Ovaryan pedikül yağlanma skoru 0-3 arası derecelendirilmiş; OPYS=0-1 yok, OPYS=2-3 var olarak değerlendirilmiştir. Tüm köpeklerde Melbourne Üniversitesi Ağrı Skalası kullanılarak postoperatif 1, 6, 24 ve 48. saatlerde ağrı skorları belirlenmiştir. Cerrahi stres yanıtının değerlendirilmesi amacıyla her gruptan 7'şer köpek seçilmiştir. Preoperatif ve 1, 6, 24. saatlerde alınan serum örneklerinde tümör nekroz faktör (TNF)-α, interleukin (IL)-6, C-reaktif protein (CRP), kortizol ELISA yöntemi ile araştırılmıştır, glikoz fotometrik yöntem ile belirlenmiş, tam kan analizi yapılmıştır. Preoperatif ve 48, 96, 144. saatlerde alınan serum örneklerinde haptoglobin (Hp) ELISA yöntemi ile araştırılmış, seruloplazmin (Sp) seviyesi ve paraoksonaz (PON)-1 aktivitesi belirlenmiştir. Cerrahi stres parametreleri ve ağrı skorlarının gruplar arası farkının incelenmesinde varyans analizinden yararlanılmıştır. Etkileşim anlamlı bulunmadığında ileri aşama testi olarak kontrastlar; anlamlı bulunduğunda ise Post-hoc Bonferroni düzeltmesi kullanılmış ve basit etkiler analizi yapılmıştır. Stres parametreleri ve ağrı skorlarına ilişkin verilerin gösteriminde En Küçük Kareler Ort.±SH kullanılmıştır. Cerrahi süreye, yaş ve OPY'nin etkilerinin incelenmesinde ve cerrahi sürelerin karşılaştırılmasında Student t testi kullanılmıştır. Cerrahi süreye, VKS'nin etkisinin incelenmesinde varyans analizinden yararlanılmıştır. Anlamlı bulunan durumlarda Post-hoc olarak Tukey testi uygulanmıştır. Vücut ağırlığının cerrahi sürelere etkisinin belirlenlenmesi ise Pearson korelasyon testi ile incelenmiştir. Veriler ortalama±standart hata şeklinde bildirilmiştir. P değerleri <0,05 önemli kabul edilmiştir. Geleneksel OVE (pOVE:15,11±0,54 dk; yOVE:14,71±0,65 dk), LOVE'ye (pLOVE:21,48±1,75 dk; yLOVE:20,63±0,60 dk) göre kısa sürede tamamlanmıştır (p<0,001). Aynı cerrahi yöntemin uygulandığı prepubertal ve yetişkin köpekler arasında, toplam cerrahi süre açısından farklılık belirlenmemiştir (p>0,05). Geleneksel OVE toplam cerrahi süreleri, çalışma boyunca belirgin değişim göstermemiştir. Buna karşın, operatörün laparoskopik cerrahi becerisinin çalışma boyunca ilerleme kaydettiği; toplam cerrahi sürenin zaman içinde azaldığı belirlenmiştir. Çalışma boyunca LOVE toplam cerrahi süreleri kısalmış; son 21 LOVE'nin toplam cerrahi süresi (n=21; 17,14±0,04 dk), geleneksel OVE (n=21; 15,24±0,06 dk) ile benzer olmuştur (p>0,05). Vücut ağırlığı ile cerrahi süre arasında ilişki belirlenmemiştir (r=0,095; p=0,37). Geleneksel OVE, kaşektik köpeklerde (13,52±0,42 dk), obez köpeklere (16,56±1,24 dk) göre kısa sürmüştür (p=0,025). Laparoskopik OVE toplam cerrahi süresi ve cerrahi aşama süreleri VKS'den etkilenmemiştir (p>0,05). Geleneksel OVE toplam cerrahi süresi ve cerrahi aşama süreleri ve LOVE toplam cerrahi süresi OPY'den etkilenmemiştir (p>0,05). Buna karşın, LOVE sırasında sağ ovaryumun bulunması; OPY olan köpeklerde (2,11±1,89 dk), OPY olmayan köpeklere göre (2,94±0,24) kısa sürmüştür (p=0,029). Geleneksel OVE sırasında herhangi bir intraoperatif komplikasyonla karşılaşılmamıştır. Laparoskopik OVE sırasında majör intraoperatif komplikasyon şekillenmemiş; dokuz adet minör intraoperatif komplikasyon belirlenmiştir (9/46; %19,6). İntraoperatif komplikasyon şekillenmeyen LOVE toplam cerrahi süresi (20,04±0,93 dk), komplikasyon şekillenen LOVE'ye (25,20±2,33 dk) göre kısa sürmüştür (p=0,024). Geleneksel OVE uygulanan bir yetişkin köpekte postoperatif antibiyotik uygulanmış; LOVE gruplarında ek antibiyotik uygulamasına ihtiyaç duyulmamıştır. Postoperatif yara komplikasyonu ile karşılaşılmamıştır. Ağrı skorları için oluşturulan istatistiksel modelde Zaman×Grup etkileşiminin anlamlı olduğu belirlenmiştir (p<0,001). Postoperatif 1. ve 6. saatlerde LOVE gruplarında geleneksel OVE'ye göre ağrı skorları düşük seyretmiştir (p<0,001). Serum kortizol değerleri için oluşturulan istatistiksel modelde Zaman×Grup etkileşiminin anlamlı olduğu belirlenmiştir (p<0,001). Geleneksel OVE gruplarında serum kortizol konsantrasyonlarının, postoperatif 1 ve 6. saatlerde, LOVE gruplarına göre belirgin şekilde yüksek olduğu belirlenmiştir (p<0,001). Prepubertal ve yetişkin LOVE grupları arasında, kortizol değerleri açısından fark gözlenmemiştir (p>0,05). Serum glikoz değerleri için oluşturulan istatistiksel modelde Zaman×Grup etkileşiminin anlamlı olmadığı (p=0,333); zaman içinde değişimin anlamlı olduğu belirlenmiştir (p<0,001). Kan WBC ve nötrofil değerleri için oluşturulan istatistiksel modelde Zaman×Grup etkileşiminin anlamlı olduğu belirlenmiştir (p=0,005). Genel olarak 0 ve 1. saatlere göre, 6 ve 24. saatlerde WBC ve nötrofil sayıları yüksek bulunmuştur (p<0,001). Kırmızı kan hücre indeksi için oluşturulan istatistiksel modelde Zaman×Grup etkileşiminin anlamlı olmadığı belirlenmiştir (p>0,05). Serum TNF-α değerleri için oluşturulan istatistiksel modelde Zaman×Grup etkileşiminin anlamlı olmadığı (p=0,272); gruplar arası farklılık belirlenmiştir. Serum TNF-α konsantrasyonlarının, pLOVE grubunda (872,59±156,99 pg/ml), geleneksel OVE gruplarına (yOVE:1589,39±156,99; pOVE:1594,77±156,99 pg/ml) göre düşük olmuştur (p=0,004). Zaman içerisinde serum IL-6 konsantrasyon değişimi ve gruplar arası IL-6 değerleri farklılık göstermemiştir (p>0,05). En yüksek serum IL-6 konsantrasyonları; 24. saatte yOVE grubunda (5071,71±642,32 pg/ml); en düşük IL-6 değerleri ise 24. saatte pLOVE grubunda (2217,10±642,32 pg/ml) belirlenmiştir. Serum CRP değerleri için oluşturulan istatistiksel modelde Zaman×Grup etkileşiminin anlamlı olmadığı (p=0,253); gruplar arası farkın anlamlı olduğu belirlenmiştir (p<0,001). Prepubertal OVE grubunda (0,47±0,07 g/l) CRP konsantrasyonlarının LOVE gruplarına (yLOVE:0,08±0,07 g/l; pLOVE:0,02±0,07 g/l) göre yüksek olduğu görülmüştür (p<0,001). Haptoglobin için oluşturulan istatistiksel modelde Zaman×Grup etkileşiminin anlamlı olmadığı (p=0,099); gruplar arası farkın anlamlı olduğu görülmüştür (p<0,001). Yetişkin OVE grubunda (295,88±12,49 mg/dl), diğer gruplara (pOVE:243,41±12,49 mg/dl; yLOVE:211,99±12,49 mg/dl; pLOVE:208,64±12,49 mg/dl) göre yüksek Hp konsantrasyonları ile karşılaşılmıştır (p<0,001). Serum Sp değerleri için oluşturulan istatistiksel modelde Zaman×Grup etkileşiminin anlamlı olmadığı (p=0,158); gruplar arası farkın anlamlı olduğu belirlenmiştir (p=0,015). Yetişkin OVE grubunda (0,80±0,06 U/ml) serum Sp konsantrasyonları, yLOVE grubuna (0,52±0,06 U/ml) göre yüksek bulunmuştur (p=0,015). Zaman içerisinde PON-1 aktivite değişimi ve gruplar arası PON-1 aktivitesi açısından farklılık bulunmamıştır (p>0,05). Sonuç olarak, geleneksel OVE ve LOVE, prepubertal ve yetişkin köpeklerde, kısırlaştırma programları için güvenilir ve uygun yöntemlerdir. Vücut ağırlığı, VKS ve OPY; LOVE toplam cerrahi süresini etkilememektedir. Laparoskopik OVE, deneyimden bağımsız majör intraoperatif komplikasyon oluşmadan uygulanabilmektedir. Kısa bir laparoskopik cerrahi deneyim kazanma süreci ile minör intraoperatif komplikasyonların ve cerrahi süre uzamasının önüne geçilebilmektedir.

The objective of the thesis study was to compare traditional and laparoscopic ovariectomy (OVE) in prepubertal and adult dogs. In the study, 46 adult (9-48 months) and 46 prepubertal (5-8 months) female dogs were used. The dogs were allocated randomly into prepubertal OVE (pOVE), adult OVE (yOVE), prepubertal laparoscopic OVE (pLOVE) and adult laparoscopic OVE (yLOVE) groups. All surgical procedures were done under same general anaesthesia protocol. Traditional OVE was done from ventral mid-line. Traditional OVE total surgical time and 5 different surgical stage times were recorded. In LOVE, two-portal technique and electrothermal bipolar vessel sealing device (LigaSure™) was used. Total surgical time and 7 different surgical stage times were recorded. Intraoperative and postoperative complications were recorded in all procedures. Surgical times were compared between study groups; the effect of age, body weight, ovarian pedicle fat score (OPF), body contidion score (BCS) and intraoperative complications on total surgical times were investigated. One-5 point BCS system was used. Three classes of BCS were considered: BCS 1-2=lean; BCS 3=ideal; BCS 4-5=overweight. Two classes of OPF status were considered: OPFS 0-1=OPF negative; OPFS 2-3=OPF positive. Pain scores of all dogs were assessed at 1, 6, 24 and 48 hours postoperatively using Melbourne University Pain Scale. To evaluate the surgical stress response 7 dogs from each group were selected. Tumor necrosis factor (TNF)-α, interleukin (IL)-6, C-reactive protein (CRP), cortisol were investigated by ELISA method in serum samples taken at 0, 1, 6, 24 hours. Glucose was determined by photometric method. Haptoglobin (Hp) was analysed by ELISA method and serum levels of seruloplasmin (Sp) and paraoxonase (PON)-1 were determined in serum samples taken at 48, 96, 144 hours. Surgical stress parameters and pain scores were compared by analysis of variance between groups. If interaction was not significant, contrasts; if interactions were significant post-hoc Bonferroni correction was used and a simple effect analysis was performed. The Least Squares Mean ± SEM was used to present the data on stress parameters and pain scores. Student t test was used for comparison of surgical time; and comparison of age, OPF and surgical times. Analysis of variance was used in examining the effect of BCS on surgical time. If significance was found, Tukey test was applied as post-hoc. The effect of body weight on the surgical time was examined by Pearson correlation test. Data were reported as mean±SEM. A p value of <0.05 was considered significant. Total surgical time of traditional OVE (pOVE:15,11±0,54 min, yOVE:14,71±0,65 min) was shorter than LOVE (pLOVE:21,48±1,75 min, yLOVE:20,63±0,60 min) (p <0.001). There was no difference in total surgical time between prepubertal and adult dogs undergoing the same surgical procedure (p>0.05). Total surgical time of traditional OVE did not show any significant change during the study. On the contrary, the operator's laparoscopic surgical skill progressed throughout the study; it was determined that the total surgical time decreases over time. During the study, LOVE total surgical times were shortened; the total surgical times of the last 21 LOVE (n=21; 17,14±0,04 min) was similar to the traditional OVE (n=21; 15,24±0,06 min) (p>0.05). No relationship between body weight and total surgical time was observed (r=0,095; p=0,37). Traditional OVE was shorter (13.52±0.42 min) in cachectic dogs compared to obese dogs (16.56±1.24 min) (p=0.025). Laparoscopic OVE total surgical time and surgical stage times were not affected by BCS (p>0,05). Traditional OVE total surgical time and surgical stage times and LOVE total surgical times were not affected by OPF (p>0.05). On the other hand, grasping of right ovary during LOVE; was shorter in dogs with OPF (2,11±1,89 min), than in non-OPF dogs (2,94±0,24) (p=0.029). In Traditional OVE no intraoperative complications were observed. No major intraoperative complications occurred during laparoscopic OVE; nine minor intraoperative complications were identified (9/46; 19.6%). Intraoperative complications prolonged surgical times of LOVE (20,04±0,93 min vs. 25,20±2,33 min) (p=0.024). Postoperative antibiotics was administered to one adult dog undergone traditional OVE; no additional antibiotic administration was needed in the LOVE groups. Postoperative wound complication was not encountered. In the statistical model for pain scores, it was determined that Time×Group interaction was significant (p<0.001). In postoperative 1st and 6th hours pain scores were lower in LOVE group than traditional OVE (p<0.001). In the statistical model for serum cortisol values, the Time×Group interaction was determined significant (p<0.001). Serum cortisol concentrations in traditional OVE groups were significantly higher at postoperative 1 and 6 hours compared to LOVE groups (p<0.001). There was no difference in cortisol values between the prepubertal and adult LOVE groups (p>0.05). In the statistical model for serum glucose values, Time×Group interaction was not significant (p=0.333); it was determined that change over time was significant (p<0.001). In the statistical model for blood WBC and neutrophil counts, Time×Group interaction was determined to be significant (p=0,005). In general, WBC and neutrophil counts were found high at 6 and 24 hours (p<0.001). In the statistical model for red blood cell index, it was determined that Time×Group interaction was not significant (p>0,05). In the statistical model for serum TNF-α values, Time×Group interaction was not significant (p=0.272); difference between groups was determined. Serum TNF-α concentrations were lower in the pLOVE group (872.59±156.99 pg/ml) compared to traditional OVE groups (yOVE:1589,39±156.99, pOVE:1594.77±156.99 pg/ml) (p=0.004). Serum IL-6 concentration changes over time and inter-group IL-6 values was not different (p>0.05). The highest serum IL-6 concentrations were detected in the yOVE group at 24 hours (5071,71±642,32 pg/ml); the lowest IL-6 levels were determined in the pLOVE group (2217,10±642,32 pg/mL) at 24 hours. In the statistical model for serum CRP values, Time×Group interaction was not significant (p=0.253); difference between groups was significant (p<0.001). CRP concentrations in the prepubertal OVE group (0,47±0,07 g/l) were found higher compared to LOVE groups (yLOVE:0.08±0.07 g/l, pLOVE:0.02±0.07 g/l) (p<0.001). In the statistical model for haptoglobin, Time×Group interaction was not significant (p=0,099); difference between groups was significant (p<0.001). Serum Hp concentrations were higher in the adult OVE group (295,88±12,49 mg/dl), compared to other groups (pOVE:243,41±12,49 mg/dl, yLOVE:211,99±12,49 mg/dl, pLOVE:208,64±12,49 mg/dl) (p<0.001). In the statistical model for serum Sp values, Time×Group interaction was not significant (p=0.158); difference between groups was significant (p=0,015). Serum Sp concentrations in the adult OVE group (0,80±0,06 U/ml) were higher compared to the yLOVE group (0,52±0,06 U/ml) (p=0,015). There was no difference in PON-1 activity change over time and PON-1 activity between groups (p>0,05). As a result, traditional OVE and LOVE are reliable and suitable methods for prepubertal and adult dog sterilization programs. Body weight, BCS and OPF; does not affect the total surgical time of LOVE. Laparoscopic OVE can be performed without occurance of experience-dependent major intraoperative complications. With a short laparoscopic surgery experience, intraoperative complications and prolongation of surgery can be prevented.