İstanbul arkeoloji müzelerinde bulunan Bizans dönemi liturjik eserler

Abstract

Bu çalışmada, İstanbul Arkeoloji Müzelerinde bulunan Bizans dönemine aitliturjik eserler konu edilmiştir. Hıristiyanlığın temel liturjisi olan Ökaristi, Hıristiyanibadetinin ayırt edici bir hareketi olarak görülmektedir. Bu hareket ise sadece İsa'ya veona inananlara aittir. Ökaristi ayini sırasında, İsa'nın mezarını sembolize eden altarın üzerinde, ayiningerçekleşmesine yardımcı olan çeşitli liturjik eşyalar kullanılmıştır. Belirli işlevlerin yanısıra sembolik anlamları da bulunan bu eşyaların arasında, paten ve kalis, ökaristinin ikiana elemanıdır. Diğerleri ise, ayinin gerçekleşmesine yardımcı olan, objeler olarakgörülür. Bu eserler, daha çok dine dayalı bir sanat üretiminin söz konusu olduğu Bizansİmparatorluğunda, kiliselerde ayin sırasında ve/veya diğer zamanlarda kullanılan eşyalaraverilen önemi göstermesi açısından oldukça önem taşır.Müsadere veya şahıslardan satın alma yoluyla İstanbul Arkeoloji Müzeleri'negetirilen ve Bizans dönemine tarihlenen, çoğunluğu yayınlanmamış 63 maden liturjik esertanıtılmıştır. Bu eserlerin getirdiği yeniliklerin, bilinen örnekleri dikkate alındığında,yoğunluk kazandıkları dönem özellikleri belirlenerek, farklılıkları saptanmıştır. Ayrıca,arkeolojik verilerin izin verdiği ölçüde, eserlerin olası dağılım biçimleri ve güzergâhlarıöneri olarak sunulmuş, dönemin liturjisi göz önüne alındığında, eserler üzerinden dinsanat olgusu ile birlikte din-işlev-tasvir bağlantısı kurularak bir bütün içerisinde sonucabağlanmıştır.Anahtar Kelimeler: İstanbul Arkeoloji Müzeleri, Maden, Bizans, Liturjik Eserler, Ökaristi, Liturji.

In this study, the liturgical metalworks belong to the Byzantine period in IstanbulArchaeological Museums have been the subject. Eucharist, which is the basic liturgy ofChristianity is seen as a distinctive movement of his worship. This movement belongs toJesus and those who believe in him.During the eucharist liturgy, above the altar symbolizing the Tomb of Jesus,various liturgical items have been used to aid for its realization. Paten and Chalice, twoof the main elements of the eucharist among these items which also have symbolicmeanings as well as them specific functions. Others are being considered as objects thathelp perform the ritual. These Works, have importance in terms of showing the givenimportance to items being used in the churches during liturgy and/or other times, inByzantine empire in which art production mostly based on religion.In this study, 63 metal liturgical works in Istanbul Archaeological Museums whichgathered by confiscation or purchase from individuals and dated to the Byzantine period,the majority of which are unpublished have been introduced. The differences of theinnovations brought by these works has been determined by considering the knownexamples and the characteristics of the period in which they gained density. Also, to theextent permitted by archaeological data, possible forms of distribution of artifacts andthem routes presented as a proposal, religion over works-along with the phenomenon ofart, the connection of religion-function-depiction is established, resulting in a whole byhandling the liturgy of the period.Keywords: Istanbul Archeology Museums, Metal, Byzantium, Liturgical Objects, Eucharist, Liturgy.