Türkiye'nin enerjide dışa bağımlılığının endeks ayrıştırma analizi ile incelenmesi

Abstract

Ekonomik büyüme için vazgeçilmez bir girdi ve politik kararları doğrudan etkileyen bir faktör olarak enerji, bir çok ülke için en stratejik gündem maddelerinden birini oluşturur. Yeterli enerji kaynaklarına sahip olmayan ülkeler, artan enerji talebi karşısında büyük enerji ithalatı faturalarını ödemek zorunda kalırlarken, enerji ithal ettikleri ülkelere de bağımlı hale gelirler. Türkiye de bu ülkelerden biridir. Sürekli artan enerji talebine parallel olarak Türkiyenin enerji ithalatı büyürken ekonomi ve enerji güvenliği için bir tehdit oluşturmaktadır. Bu tezin amacı, Türkiye'nin enerji ithalatı bağımlılığını inceleyerek yıllar içinde meydana gelen değişikliklere açıklama getirmektir. Bunu sağlamak içinindeks ayrıştırma yöntemi kullanılmıştır. İndeks ayrıştırma analiz yöntemienerji, ekonomi, çevre konularında başarı ile kullanılan bir yöntemdir. Bu yöntemin enerji ithalatının analizinde kullanılması bu tez ile bir ilktir. Burada geliştirilen formülasyonda toplam enerji ithalatındaki artış, büyüyen toplam enerji talebi, arzın kompozisyonu, ve değişik kaynakların ithalatla karşılanma oranları(ithalat yoğunluğu) ile bağlantılandırılmıştır.Sonuçlar, enerji talebindeki artişın, diğer iki faktöre, yani arzın kompozisyonu ile kaynakların ithalat yoğunluğuna nazaran enerji ithalatının artışındaki en baskın faktör olduğunu göstermiştir. Diğer iki faktöründe enerji ithalatının artışında açıklayıcı rolleri vardır. Bu faktörlerden ortaya çıkan etkiler yıllar bazında ve artırıcı veya eksiltici etkiler olarak farklılıklar göstermektedir.Verier ve analiz sonuçları ışığında Türkiye'nin enerji politikaları yapılırken, ekonomik büyümeyi etkilemeyecek şekilde enerji talebini düşürecek çözümlere yönelinmesi gereğiortadadır. Bunu sağlamanın bir yolu enerji verimliliği ve tasarruf uygulamalarıdır. Diğer bir yol ise, Türkiye'nin görece büyük yenilenebilir enerji kaynak potansiyeli dikkate alındığında, bu kaynakların geliştirilmesinin ve kullanılmasının desteklenmesi ve yaygınlaştırılmasıdır. Azalan enerji ithalatı ile birlikte enerji ithal edilen ülkelerin de çeşitlendirilmesi, Türkiyenin enerji güvenliğini ve dışa bağımlılığını düzeltici yönde etki yaratacaktır.Anahtar kelimeler: Endeks Ayrıştırma Analizi, Enerji İthalatı, Enerji Bağımlılığı

Energy constitutes one of the most strategic items in many countries' agenda as it is an essential input for the country's economic growth and greatly affects political decisions. In the face of rapidly increasing energy demands,many countries that do not have sufficient indigenous resources inevitably increase their energy imports while paying high importbills and becoming dependent on the energy sourcing countries. Turkey is not an exception. In parallel to its growing energy demands, Turkey's energy imports are growing and threatening its economy and energy security.The aim of this thesis is to examine Turkey's energy import dependence and bring explanation to the changes that took place over the years. In this respect Turkey's total energy imports has been examined by index decomposition analysis. Index decomposition analysis methodology has been successfully used for energy, economy and environmental analysis. However its use for the analysis of increased energy imports as in this thesis is new. In the present formulation, the increase in total energy imports has been related to the growing total energy demand, the composition of the energy supply and the intensity of imports for alternative resources. The effect of energy demand growth on the total energy supply, hence the imports, is seen to be the most dominant effect compared to the other two factors' effects namely the composition of supply and import intensity of individual energy resources. However, the changes in the supply sources' composition and intensity of the imports also explaines the changes in energy imports.Their contributions in magnitude and sign changes from one period to the other while increasing or decreasing the imports.In view of the data and the results, It is fairly obvious that Turkey's energy policiesshould seek for solutions to reduce energy demands without affecting economic growth, hence decreasing the energy imports. This can be achieved by energy efficiency improvements and conservation. Considering the relatively great potential of renewable energy in Turkey, the other option is to increase the share of renewable energy in total energy supply by supporting its development and encouraging it use.To sum up, reducing energy demands together with diversification in the sourcing countries will produce positive effects on Turkey's energy dependence issue.Key words: Index Decomposition Analysis, Energy Import, Energy Dependence