Türklerde heykel sanatının tarihsel gelişimi ve kültürel değişimi yansıtan İstanbul örneği

Abstract

ÖZET Türklerde Heykel sanatı, İslam dininin etkisi ile günümüz plastik sanatları içersinde en az yaygınlaşmış olanıdır. Heykel sanatının bu konumda oluşunu sadece İslam dininin getirdiği kurallara bağlamak yanlış olacağından bu soruna, heykel sanatının tarihsel gelişimi açısından bakılmıştır. Konunun incelenen açıdan açıklığa kavuşması bağlamında sosyo-kültürel ve sosyo-politik çeşitlilik anlamında İstanbul örneği üzerinde çalışılmıştır. Bu amaç doğrultusunda giriş bölümünde, konunun önemi ve araştırmanın gereği üzerinde durulmuştur. İkinci bölümde, İslam dini öncesi Türk Sanatında Heykelin hangi anlamda yer aldığı incelenmiştir. Üçüncü bölümde, İslam dini etkisi ile Anadolu'da yer alan heykel sanatı içersinde tasvir yasağının etkileri, Selçuklu taş işçiliği ve Selçuklu sonrası gelişen heykel sanatı irdelenmiş ve Osmanlı batılılaşma süreci içersinde Sanayi-i Nefise ve ilk heykeltraşlar kuşağına değmemiştir. Dördüncü bölümde Cumhuriyet dönemi ile birlikte Güzel Sanatlara getirilen devlet desteği, bu dönem anıt-heykel ve Sanatçıları, Anıt kavramımn Türk toplumunda algılanışı incelenerek Cumhuriyet dönemi sanatçı kuşaklara yer verilmiştir. Beşinci bölümde ise büyük kentlerin amt-heykellerie süslenmesi sonucu prestij ve imaj yakalama çabasıyla görsel estetik obje değerini yitiren heykel sanatında İstanbul örnek kent olarak seçilmiştir. Sonuç bölümünde; heykel sanatının tarihsel gelişiminin incelenmesi sonucunda günümüz heykel sanatım etkileyen unsurlar ve bu unsurların yarattığı sonuçlar ortaya konulmuştur. - IV -

SUMMARY Sculpture in Turkey is the least popular among plastic arts; mainly due to the influence of Islam. Since it will not be correct to blame solely the rules of religion for the present situation of this art, the problem is evaluated from a viewpoint of the historical development of sculpture. In order to enlighten the subject from this said viewpoint, the example of Istanbul is studied, which brings about an aspect of socio-cultural and socio-political variety. The significance of this subject and the need for research is explained in the introduction. Second chapter deals with the importance of sculpture among other Turkish arts during pre-Islamic periods. The influences of the religious ban on image forming on Anatolian sculpture upon establishment of Islam, Seijuk stonemasonry and sculpture that developed after Seljuks, Sanayi-i Nefise Mektebi (an important school of art) and first generation of sculptors brought up during the process of Ottoman westernization is studied in the third chapter. State support provided to arts after the establishment of Republic, monumental statues and sculptors of this period and monument conception of Turkish society is explained in the fourth chapter. Artist generations of the Republic period are also introduced here. Fifth chapter emphasizes the degradation of aesthetic object value in sculpture due to escalation of prestige and image envoking anxiety upon provisin of monument statues at all large cities. Istanbul is taken as an example for this discussion. Factors that have affected the sculpture of today from a viewpoint of its historical development and the results of such influences are discussed in the conclusion. - V