Devr-i Kebir bestelerde aruz - usul ilişkisi

Abstract

Notası sunulan en eski eser, Itrînin (1640-1712) Hisar Murabba Beste'sinin usûlü, 28 zamanlı Devr-i Kebîr'dir. Marâgâlı Abdülkâdir (15. yy), Fahti usûlünün 3 şeklin den sonuncusu olan 28 zamanlı: ten te ne nen te ne nen te ne nen ten te ne nen te ne nen te ne nen kalıbı ile (6-4-4-6-4-4) bugünkü şekliyle Devr-i Kebîr usûlünü tarif etmiştir. Hamparsum'da (1768-1839) Devr-i Kebîr usûlü 14 zamanlı görülüyorken, Haydar Sanal'da (mehter Mûsikîsi) 14 ve 28 zamanlı olmak üzere iki şekli mevcuttur. Abdülbâki Nasır Dede (1765-1821) bu usûlü 28 zamanlı ve iki değişik şekilde tarif etmiştir. Devr-i kebir usûlünün kullanıldığı türler (formlar); Peşrev, Beste, Âyin, Kâr-ı Nâtık ve kâr'dır. Devr-i kebîr usûlü bu formlar içinde, Mevlevî mûsikîsinde `muzaaf` haliyle kullanılmıştır. inceleme konusu Devr-i Kebîr Bestelerde usûl, genellikle Fâilâtün'lü vezinle bağdaşmış ve 1 mısra 2 usûlde bitmiştir. Fâi lâ tün Fâi lâ tün Fâi lâ tün Fâi lün 64464464468 4 4 lün Karar Hecesi (Vay, Hey Canım...) Tesbiti yapılan 40 Devr-i kebîr Beste'den 17'si kronolojik sıra tâkîb edilerek sunulmuştur. Bu sıralamada ayrıca, güfteleri vezinlere göre sınıflandırma uygulanmıştır. Notaları verilemeyen 23 eserden, 9'u günümüze sadece güfteleriyle gelmiş, 12'si kayıtlı görülen T.R.T.'den araştırılmış fakat bulunamamış, 2'si ise Hrî'nin makamı bilinmeyenBÖLÜM 1. GİRİŞ > Klâsik Türk Mûsikîsi sözlü eserlerinde; - usûl, - güftenin edebî özellikleri, - terennüm lü veya terennümsüz oluşu, - saz payı bulunup bulunmaması... gibi unsurlar, genellikle `form` belirleyici olmaları sebebiyle önemlidir. Bu unsurlar ışığında, `müzisyen` ve `müzikologların yapa cakları her çalışma, `eski ustaların tesâdüfî beste yapmadıkları` sonucunu ortaya çıkara caktır. Dîvan Edebiyatında yer alan bazı nazım şekillerinin (gazel, müstezad, şarkı...) mûsikîmizde de aynı adlarla birer mûsikî formu olarak karşımıza çıkması, aruz nazariya tında yeralan (dâire, bahr) kavramların, edvarlarda usûl terminolojisinde de geçmesi: na zım şekilleri - mûsikî formu, aruz - usûl... gibi bağlantıların kurulmasına ve bu konularda düşünmeye sevk etmektedir. `Aruz-üsûl` ilişkisi konusunda bugüne dek yapılan çalışmalar, bestekârlarımızın kullanacakları usûle uygun vezin tercihi yaptıkları istikâmetinde sonuçlanmaktadır. Bu sebeple `Devr-i kebîr besteler ve aruz vezni` konusu incelemeye alınmıştır.

The oldest musical composition which has been noted, belongs to Itrî (1640- 1712) and it is called Hisar Murabba Composition. This composition's tone sequence has 28 periods and it has a specific ryhtym so called Devr-i Kebîr. Abdülbâki from Maraga (15 th century) described Devr-i Kebîr, with it's own form that is used today in the form which can be seen below: Ten te ne nen te ne nen te ne nen Ten te ne nen te ne nen te ne nen This form (6-4-4-6-4-4) comes from Fahti tone sequence which has three styles and this is from the last style. It has 28 periods. Allthough Devr-i Kebîr was used in 14 periods by Hamparsum (1768-1839), in Mehter Music it has both 14 and 28 periods. Abdülbâki Nasır Dede (1765-1821) depicted this sequence in 28 period and in two ways. In this research, the noted 17 musical composition is Devr-i Kebîr in 28 periods. There are some common similasities between Devr-i Kebîr compositions and other composition sequences: - Written in aruz, (a articular style of Turkish literature) - Composed two complets which are taken from a gazel, - The rhyme is A A B A, - The corporation of melody in the 1st, 2nd and 4th lines. - The corporation of low and high-pitch hummay. The sequence in the presented compositions is 28/4. The form in the compositions is Fâilâtün.BÖLÜM 1. GİRİŞ > Klâsik Türk Mûsikîsi sözlü eserlerinde; - usûl, - güftenin edebî özellikleri, - terennümlü veya terennümsüz oluşu, - saz payı bulunup bulunmaması... gibi unsurlar, genellikle `form` belirleyici olmaları sebebiyle önemlidir. Bu unsurlar ışığında, `müzisyen` ve `müzikologların yapacakları her çalışma, `eski ustaların tesâdüfî beste yapmadıkları` sonucunu ortaya çıkaracaktır. Dîvan Edebiyatında yer alan bazı nazım şekillerinin (gazel, müstezad, şarkı...) mûsikîmizde de aynı adlarla birer mûsikî formu olarak karşımıza çıkması, aruz nazariyatında yeralan (dâire, bahr) kavramların, edvarlarda usûl terminolojisinde de geçmesi: nazım şekilleri - mûsikî formu, aruz - usûl... gibi bağlantıların kurulmasına ve bu konularda düşünmeye sevk etmektedir. `Aruz-üsûl` ilişkisi konusunda bugüne dek yapılan çalışmalar, bestekârlarımızın kullanacakları usûle uygun vezin tercihi yaptıkları istikâmetinde sonuçlanmaktadır. Bu sebeple `Devr-i kebîr besteler ve aruz vezni` konusu incelemeye alınmıştır.