İstanbul`da son dönem saray ve kasırlarında bahçe düzenlemeleri

Abstract

ÖZET Araştırmanın kurgusu İstanbul örneğinde günümüze ulaşan Son Dönem Osmanlı bahçeleri üzerinde kurulmuştur. Günümüze ulaşan örnekler içinde bulunan Topkapı Sarayı, Dolmabahçe Sarayı, Yıldız Sarayı, Çırağan Sarayı ile Beylerbeyi Sarayı ve Aynalıkavak Kasrı, Ihlamur Kasrı ile Maslak Kasırları gibi ikinci derece saray yapılarının mimari konseptleri ve bahçe düzenlemeleri birlikte incelenmiştir. Araştırma süresince yapıların ve bahçe düzenlemelerinin günümüzdeki durumunun yanısıra arşivlerde bulunan ve yapıldıkları dönemlerdeki durumlarını izleyebileceğimiz minyatürler, yağlıboya tablolar, gravürler, planlar ve kartpostallar metin içinde yer almıştır. Topkapı Sarayı Arşivi'nde bulunan bahçe planları içinden konu ile ilgili olanlar metin içinde yer almışlardır. Bu belgeler çalışmanın görsel anlamda dokümantasyon yanının oluşmasını sağlamıştır. Avrupa etkilerinin yoğun şekilde hissedildiği son dönemde yine de yapıların mimari konseptlerindeki Doğu ve İslam geleneğinin Türk kimliği ile sentezi sonucu oluşan eklektik özelliğin aynı şekilde bahçe tasarımlarında da görüldüğü saptanmıştır. Araştırma metninin oluşması sırasında Başbakanlık Osmanlı Arşivi ve Dolmabahçe Sarayı Arşivi içinde bulunan Hatt-ı Hümayun'lar, İradeler, Cevdet Saray katoloğunda yer alan belgeler, evraklar ve defter kayıtları içinde o dönemdeki bahçeler ve tasarımlarına ilişkin bilgileri içerenler incelenerek transkripsiyonları yapılmıştır. Bunlarla ilgili olarak belgelerin orjinal fotokopilerinin tümü ekler bölümünde sunulmuş, bazılarının ise transkripsiyonları eklenmiştir. Son dönem Osmanlı bahçeleri ile ilgili olarak seyahatnamelerdeki gravürlerin yanısıra anlatımlarda da yararlanılmıştır. XXV111Araştırmanın amacı; günümüze ulaşan saray ve kasır yapıları ile bahçe düzenlemelerini bugünkü durumları ile görsel ve yazılı arşiv malzemeleri yardımıyla inceleyerek İstanbul örneğinde Son Dönem Osmanlı Bahçeleri konusunda dokümantasyon özelliği taşıyan bir çalışmayı tamamlamaktı. Özlem SALMAN OCAK 1999 XXIX

SUMMARY The theme of the study is based on the Ottoman Gardens of the last period that have reached the present in the Istanbul example. The architectural concepts and garden arragements of Topkapi Palace, Dolmabahçe Palace, Yıldız Palace, Çırağan Palace, Beylerbeyi Palace and secondary Palace structures like Aynahkavak Summer Palace, Ihlamur Summer Palace and Maslak Summer Palace that are among the specimens carried to our day have been reviewed together. The objective of the study was to complete a research on the subject of Ottoman Gardens of the last period which bore the property of being a documentary using the Istanbul example by reviewing the palace and summer palace structures and garden arrangements that have reached the current day in the shape they are in today with the aid of visual and written archive material. Aside from the present condition of the structures and garden arrangements at the present during the term of the study, miniatures, oil paintings, engravings, layouts and postcards found in the archives where we can observe their conditions in the periods they were built in thave been indued in the text. The ones related to the subject from amongst garden layouts found in the Topkapi Palace archives have been included in the text. Such documents have ensured building up of the documentation side of the study in visual sense. During the building up of the text of the study, imperial decrees, mandaten found in the Ottoman archives of the Prime Ministry and in the Dolmabahçe Palace archives, documents, writings and book records included in the Cevdet Palace catalogue which contained information related to gardens and designs in that period have been reviewed and transcripts have been obtainde. All original photocopies of the documents concerned have been presented in the annexes section and transcripts of some of them have been attached. Regarding in the Ottoman Gardens of the last period, descriptions have been utilized along side the engravings in the traveloues. xxxDuring the last period where European influences have been largely feltd, it has nevertheless been established that the eclectic property arising out of the synthesis of the Eastern and Islamic tradition in the architectural concepts of the structures with the Turkish identity has been observed in the same manner in garden design as well. Özlem SALMAN OCAK 1999 XXXI