Türk halk müziği ve Kazak halk müziği çalgıları üzerine bir inceleme

Abstract

ÖZET `Türk Halk Müziği İle Kazak Halk Müziği ve Çalgıları Üzerine Bir İnceleme` Sanatta Yeterlik Tez çalışmasında ilk olarak Türklerin ve Kazakların tarihi ele alınmıştır. Türkiye ile Kazakistan'ın coğrafi konumunun değerlendirilmesinden sonra Türk halk ve Kazak Halk müziğinin tanımı, türleri karşılaştırümıştır. Türk halk ve Kazak halk müziği edebiyatı incelenmesi sonrasında kullanılan çalgıların tanımları, özellikleri ve karşılaştırması yapılmıştır. Bu bölümde; mızraplı çalgılar, yaylı çalgılar, nefesli çalgılar konu edilmiştir. Son olarak da Kazak halk müziğinde ve Türk halk müziğinde görülen ezgilerin karşılaştırılmasına kısa bir anlatımla yer verilmiştir. Sonuç olarak yapılan tüm çalışmalar madde madde kaleme alınmıştır. Çok doğaldır ki genel olarak kültür-özellikle de müzik- toplumsal gelişmeye paralel olarak evrimleşir. Müziği- özellikle de Halk müziğini- kültürün diğer dallarından ayıran özellik, evrimleşirken temel motiflerinden hiçbir şey kaybetmemesidir. Örneğin, resim, mimarlık, heykel.vb. kültürün diğer dallan evrimleşirken, insanların zevkleri ve kullanım amaçlarına uygun olarak temel motiflerinde de önemli değişiklikler olmuştur. Oysa hal müziği ilk doğduğu andaki motifleri koruyarak evrimleşmiştir.. `Türk Halk Müziği İle Kazak Halk Müziği ve Çalgıları Üzerine Bir İnceleme` Sanatta Yeterlik Tez çalışması genel olarak dört ana bölümden oluşmaktadır. Beşinci bölümde çalışmamın amacını ortaya koydum. Bugüne kadar bu konuda kapsamlı bir çalışma olmamasını ve bundan sonraki çalışmaları temel oluşturabiilmeyi amaçladım. Bu çalışmamıza başlarken doğal olarak Türk Halk Müziği ile Kazak Halk Müziğini ortaya çıkaran ortamı, coğrafyasıyla, tarihiyle kısaca da olsa bir tanımak gerekiyordu. 2. bölümde kısaca buna değindim. Tarihsel süreçte Türk ve Kazak halkları gelişirken müziklerinin ve sazlarının da nasıl evrimleştiğini görmekteyiz bu bölümde. 3. bölümde Halk müziğinin genel bir tanımını yaptık ve Türk Halk Müziği ile Kazak Halk müziği'nin mukayesesini yapmaya çalıştım. Bu mukayeseyi yapmaya çalışırken Türk Halk Müziği ve Kazak Halk Müziği türlerini ve kısaca da olsa Türk Halk Edebiyatı ile Kazak Halk Edebiyatını da irdeledim. 4.bölümde Türk Halk müziği ve Türk Halk Müziği'nde kullanılan çalgıları, bu çalgıların zamanla yaşadığı evrimleri ve organolojik özelliklerini detaylıca açıklamaya çalıştık. Ayrıca bu bölümde bu çalgıların bugünkü ve geçmişteki durumlarını şekillerle açıklamaya çalıştım. 5. ve son bölümde de bu çalışmamızdan tesbit ettiğimiz somut sonuçları ve gözlemlerimizi açıkladım. Hem Türk Halk müziğinde hem de Kazak Halk müziğinde müzik, insan-alet-vokal veya insan-vokal veya insan-alet gibi ortalıklar ile icra edilmektedir. Her iki kültürde de ağıtlar ve uzun havalar sözlü müziğin önemli bir parçası olarak tespit ettim. Türk Halk müziğinde kültürün en belirgin unsurlarından biri olan oyunlu müzikler hayvan, doğa ve kişi taklitleri ile süslenen oyunlar ve yapılan mimikler ve hareketler, müzik ile organik bir bağ içindedir. Anadolu'da Zeybek ve Bar havalarında görülen kartal, şahin, teke vb. hayvan figürleri Kazakistan'da da tespit edilmiş. Örneğin, halaylar, barlar ve zeybeklerde görülen kartal, tavşan, keklik, kuzu vb. oyunlarına Kazakistan'da `koyun-berkut` vb. isimli oyunlar olarak görülmektedir. IX

SUMMARY `Research on Turkish and Kazak Folk Music and their musical intruments` Data articulated throughout this study has been gathered from the review of national and international printed sources, and from interview and observatuonal methods. As the result of such researches, we have achieved the fooliwing findings on Turkish Folk Music and Kazakh Folk Music, on music with lyrics and instumental music, on religious music, on broken dirges, as regards fundamental similarities and differences considered literally : According to Kazakh academic H. Jubanov, every nation has its own musical culture thanks to its music and traditions which incorporate its specific regional and local features. In us, this is Kazakh Folk Music which is sung and played for ages. As we will consider in the ensuing chapters in detail, both Turkish Folk Music and Kazakh Folk Music can be performed with such associations as human-instrument-vocal or human-vocal or human-instrument. There is also oral handever from generation to generation. In this sense, Folk Music is live all the time and is traditionally performed live. Kazakh people has an important place in live music performance thanks to their solo and vocal music instruments built by themselves for ages. This is true and this could be argued for Turkish Folk Music and well. While Turkish people used to call Folk-Song as `türkü` in Turkish Folk Music, k or7«I'-l-i *`»£>/-»«`»1.^>.'-»oil i+ oo ' K î«.7 Ol nxrafa oro ^ollöH l^nxr 01 o,r*r*/->.-tv1ınrTİT7 Traditional genre performed by Turkish minstrels and involving them to quarel and argue qith each other and bite each other with pricking and sticking words wille playing their instruments corresponds to Ay tıs and Jar-jar in Kazakh music. At both culture, this activity and performance takes place as to any subject or evnet via improvisisation. Despite the fact that the tradition fo henna-dyeing in Turkish Folk Culture is not seen in Kazakh Folk Culture, we come across henna folk-songs or henna tunes embellished with such feature. Despite the fact that henna-night or henna-dyeing tradition is not seen in Kazakhstan, tunes called `Köris` and resemblign exactly Turkish henna-dirges sung in Turkey are sung to describe the sorrows of the bride while she is departing from her own home and parents. Betaşar (Bet means face, Aşar means unveiling) is also sung in the same culture in the form of a praise by unveling bride's face (her veil) by an Akin-minstrel. Bride's such features as beauty and grace ar earticulated with dombra in a melodic way. People used to believe in Rhetoric Shamanism that the `baksis` would have occurred because of the will of God for the treatment of diseases from which both humanbeing and animals are suffering. They used to treat disease in two ways. In the first way, diseases were treated by baksi only. In the cecond way, a group of the common people were allowed to participate in treatment process. Bedik in the şamanizm religin, the witches used to believe that there is a god for the diseases attacking animal and human-beings. X 0¥<i. ??,.Mil