Kanunun enstrümantasyon ve orkestrasyon açısından değerlendirilmesi

Abstract

ÖZET Müziğin tarih boyunca gösterdiği gelişim içinde doğal olarak çalgılarda gelişmiş ve değişime uğramışlardır. Çalgıların gösterdiği bu gelişme ve değişim, organolojinin konusu olmuştur. Organoloji kendine özgü metodolojisi içinde çalgıları sınıflandırmış, çeşitli gruplara ayırmıştır. Organoloji insan tarafından ses elde etmek için yapılan bütün alet ve aygıtları çalgı olarak kabul eder. Çalgıların tanımı konusunda çeşitli müzikologlar tarafından, değişik görüşler ortaya konmuştur. Kısaca tanımlanacak olursa çalgılar, insanın müzik oluşturmak, müzik yapmak için ihtiyacı olan sesleri meydana getirmekte kullandığı nesnelerdir. Bu çalışmanın temelini oluşturan Kanun, organoloji biliminin çalgı sınıflandırması içinde chordophone (telli) grubuna girmektedir. Bilindiği üzere chordophone (telli) türü çalgılar, dünya üzerinde geniş bir coğrafyaya yayılmıştır. Bunlardan bazıları kanun sazı ile birtakım benzerlikler göstermiştir. Çalışmada bu çalgılar tanıtılırken bu ortak noktalar üstünde durulmuştur. Kanunun tarihçesi çok eski dönemlere kadar uzanmaktadır. Tarihsel süreç içerisinde bir çok millet ve medeniyet tarafından kullanılmıştır. Bugün halen değişik şekil ve isimlerle geniş bir coğrafyada kullanılmaktadır. Bu çalışmada kanun sazı organoloji bilimi içindeki genel sınıflandırma çerçevesinde incelenmiştir. Aynı gruba ait diğer çalgılara da çalışmada yer verilmiştir. Kanun, enstrümantasyon ve orkestrasyon açısından değerlendirilirken, akordu, ses sahası, karakteristik bölgeleri ve çalış şekilleri gibi unsurların yam sıra gerek geleneksel kanun icrasına özgü gerekse dünya müzik literatüründeki birtakım terimler ele alınmıştır. Kişisel saptamalardan çok bu konudaki yayınlar araştırılmış, konuyla ilgili eğitimcilerin görüşlerine başvurulmuştur. Gözlem, inceleme ve araştırma metodlan kullanılmıştır. Çalışmada, özellikle bugün modern müzik anlayışı içerisinde kullanılan ve kanunla çeşitli yönlerden benzerlik gösteren harp enstrümanı için hazırlanmış enstrümantasyon çalışmaları ayrıntılı olarak gözden geçirilmiştir. Bu aşamanın ardından hem geleneksel Kanun icrasında ihtiyaç duyulan notasyon için, hem de ileri kanun icrasına yönelik yeni tekniklerin notasyonda ifadesi için birtakım uyarlamalar ve yeni öneriler ortaya konmuştur. xı

SUMMARY As music developed through history, musical instruments also changed and developed. The changes and developments of musical instruments is the subject of organology. The specific methodology of organology is the grouping and classification of musical instruments. Organology recognizes all instruments and devices made by humans which produce sound, as musical instruments. Regarding the definition of musical instruments musicologists have put forth numerous opinions. As a short definition, musical instruments are the objects made to produce sound and used by human beings to make music. Kanun, the main subject of this study, is considered by organologists as a chordophone in the classification of musical instruments. Among chordophone instruments worldwide some have several similarities with the kanun. In this study those instruments are introduced and commonalities with kanun are considered. The kanun extends to ancient times and was found in many civilizations. Today the kanun is also found in numerous forms and names throughout the world. In this study the kanun has been studied in the context of general organology. Other instruments belonging to same class are also discussed. In discussing kanun in the sense of instrumentation and orchestration terms related to traditional playing and terms that have a place in global music literature are also mentioned besides in addition to its tuning system, its register, its characteristic registers, and playing techniques. In this study, the instrumentation works prepared for harp (which is used in modern music and has certain similarities with kanun ) are analysed in a detailed way. Finally some suggestions for the adaptation of the notation of traditional kanun playing techniques as well as advanced kanun playing are offered. Publications and instrumental teachers related to the subject have been used as the main sources of information. Xll