Türkiye`de 2000 yılında yapılan halka ilk arzlar: Ampirik bir inceleme

Abstract

ÖZET Bu çalışmada, ilk halka arzların yapılış süreci hakkında bilgi verilmiş, Türkiye ve ABD piyasaları karşılaştırılmış ve 2000 yılında yapılmış halka arzların 30 günlük bir dönem içindeki fiyat performanstan incelenmiştir. Uygulamada olay incelemesi metodu kullanılmıştır. Çalışmada ayrıca, halka arz süreci açıklanarak aracı kurumların süreç içindeki etkileri ortaya konmuştur Günümüzde, sermaye piyasasından en ucuz fon halka arzlar yoluyla elde edilmektedir. Şirketler, mevcut hisselerini satarak ya da sermaye artırımlarında ortaklarının yeni hisse alım haklarını kısıtlayarak yaptıkları halka arzlarla, sermayenin tabana yayılmasını sağlamakta ve düşük maliyetli fon elde etmektedirler. Şirketlerin halka açılması sırasında, Sermaye Piyasası Kurulu tarafından belirlenen bir prosedür izlenmekte, ve bu süreç bir aracı kurum yönetiminde gerçekleşmektedir. Sürecin ve fıyatlandırmanın başarısı, halka arzın başarısını etkileyen en önemli faktörlerdir. Halka arzın bir aracı kurum aracılığıyla yapılması SPK tarafından zorunlu tutulmuş olmakla beraber, SPK aynı zamanda büyük halka arzlarda konsorsiyum oluşturulmasını istemektedir. Halka arz, yöntem itibariyle sermaye artırımı, ortak satışı, ya da iki yöntemin bir arada kullanılması gibi üç değişik metotla yapılabilir. Sermaye artırımı yöntemiyle gerçekleştirilen halka arzın geliri, şirketin kazanç hanesine yazılacağı için, ortakların ellerindeki hisseleri satmasıyla gerçekleştirilen ortak satışı ile halka arzdan daha çok tercih edilmektedir. Çalışmanın sonunda yer alan uygulamada, bu gerçek açıkça bulgulanmıştır. Halka arz edilen hissenin işlem göreceği ikincil piyasa da halka arzın performansı, dolayısıyla başarısı açısından önem taşımaktadır. Hissenin düşen bir piyasa içinde halka arz edilmiş olması, diğer unsurlar başarıyla yerine getirilmiş olsa da, halka ilk arz edilen hissenin fiyatının ikincil piyasada düşmesine sebep olabilir. Bu çalışmada incelenen halka ilk arzların bir kısmının yapılış zamanı Kasım krizine denk gelmiş ve bu hisseler ikincil piyasada büyük değer kayıplarına uğramışlardır. Bu açıdan, şirketin halka açılacağı doğru zamanı seçmesi de büyük önem taşır. Temel olarak, bir halka arzın başarılı olup olmamasının değerlendirilmesindeki en önemli kriter, hissenin piyasa fiyatının halka arz fiyatının altına düşmemesidir. Bunu engellemek ve arz edilen hisseyi satın alacak olan yatırımcının hisseyi piyasadaki diğer risksiz yatırım enstrümanlarından daha cazip bulması için, hissenin hesaplanmış fiyatına belli bir iskonto oranı uygulanır ki, buna `düşük fiyatlandırma` denir. Çalışmada düşük fiyatlandırmayı etkileyen unsurlar üzerinde de durulmuş, uygulama bölümünde 2000 yılında halka arz edilen hisselerde düşük fiyatlandırma olup olmadığı bulgulanmaya çalışılmıştır. 2000 yılındaki halka ilk arzların ilk 30 günlük abnormal getirilen üzerinde yapılan çalışmada, genellikle bu hisselerin getirilerinin ilk üç gün için anlamlı olarak sıfırdan farklı olduğu, bu dönemden sonra yatırımcının kârlılığının düşmeye başladığı gözlemlenmektedir. Gerçekten de, literatürde halka ilk arz edilmiş hisselerin uzun dönemde göstermiş olduktan kötü performanstan sıkça bahsedilmektedir. Bunun olası sebeplerine de çalışmada ayrıca yer verilmiştir.

SUMMARY Initial public offering (IPO) is the cheapest means available to achieve funds from small and institutional investors' funds for a company. The commission fees and other incurred expenses are quite small compared to that of other short or long term loans. Whereas, the poor long run performance of IPOs, in contrast with the initial abnormal returns, has led to many implications. There is substantial literature on IPO performances, many focusing on the initially bright, but subsequently low performing IPOs. In this research, the performances of the initial public offerings in Turkey performed in the year 2000, are examined within a 30-day period, using an event study methodology. Besides this empirical research, the IPO process in Turkey and the USA are examined, stressing on the role of the underwriter both as an underwriter and a market maker. Also mentioned in this research are the explanations from various literature on the underpricing and poor long-run performance of the initial public offerings. Today, the cheapest funds can be obtained from the capital market via the initial public offerings (IPOs), in which companies issue their stocks through a process, which is obligated by the Capital Market Board. An IPO may be made either by the shareholders willing to sell their equities, or through capital increase, which is favored. Implementing the IPO process via an underwriter, which has registered with the Capital Markets Board, is mandatory, and the Capital Markets Board also demands big IPOs to be underwritten by a consortium, which implies the union of several underwriters including a lead underwriter. As regards the offering method, IPOs can be carried out in three ways: Increase of capital, shareholders selling their equities or the combination of both. Since the increase of capital method implies that the IPO revenue is to be used for the good of the company, it is widely preferred among the investors. This fact is verified by the empirical research at the end of this study, even in bearish markets, IPOs with capital increase have outperformed the other two, generating higher average abnormal returns than the other two in all cases. The secondary market in which the newly offered stock will be traded is also a determinant of the performance of the offering. A bearish market in which the stock has been launched may cause it to underperform, even if the IPO process has been successfully carried out Some of the stocks, whose returns have been investigated had been offered on dates close to the November crisis in 2000, and therefore had generated very low minus returns. Therefore, choosing the time for the offering is also of crucial importance. Fundamentally, the most important criterion in assessing the performance of an IPO is whether it has gone under its offering price in the secondary market or not To overcome this, a discount rate is applied to the calculated price of the stock. This is called `underpricing`, and is required for the investor to turn from risk-free assets and choose IPOs for investment In this study, factors effecting the phenomenon of xiiiunderpricing were also evaluated, and underpricing findings among the IPOs in 2000 were explored in the empirical study section. It was also found that the abnormal returns of the IPOs in 2000 happened to be significiantly different from zero only on the first three days, and if s this day after which an investor's returns on all of the IPOs in question would decline. There is substantial literature on the poor long-run performance of IPOs, whose possible causes will also be discussed in this study. xiv