Konya oturak sohbetleri ve oturak havalarının Türk halk müziğindeki yeri

Abstract

ÖZET Sosyalleşme, insanın yeme içme gibi doğasında bulunan ve tatmin etmesi gereken bir ihtiyacıdır, insan, bunun için bin yıllardır toplum hayatı içinde yaşar. Toplum hayatı, insanların sevinçlerinden hüzünlerine, doğumlardan ölümlere kadar yaşamın getirdiği tüm olayları paylaştığı arena gibidir. Bu arenada insanlar, yaşamın getirdiği tüm olayları (doğum, düğün, ölüm vs.) bir tören içinde karşılamışlar, bu olaylar yaşanırken alınacak tavırları yapılması gereken hareketleri kurallara bağlamışlardır; yani gelenekleştirmiş ve törenleştirmişlerdir. Bu gelenekselleştirme ve törenleştirme, sohbet ve eğlence için düzenlenen sohbet toplantılarında bile gözlenebilir. insanın sosyal ihtiyaçları sonucu ortaya çıkan bu yapı, zamanın akmasıyla beraber o yapıyı oluşturan toplumun kültürünü varetmiştir. Günümüzde sınırların kalktığı, ülkelerin ve ülke toplumlarının siyasi, ticari, ekonomi, endüstri, turizm, sanat gibi pek çok alanda birbirlerinden etkilendiği ve birbirlerine benzemeye başlayarak kendi kültürlerini yavaş yavaş unutmaya başladıkları görülmektedir. Türk toplumunun eski sosyal yaşamının (sosyalleşme açısından) en önemli parçasını oluşturan, bir araya gelip yapılan sohbet toplantıları da diğer gelenek-görenek, örf ve adetler gibi kaybolmaktadır. Bu araştırmada Konya yöresinin müzikal kültüründe çok önemli bir yer teşkil eden, hatta Konya gelenek ve göreneklerinin en ince ayrıntısına kadar işlendiği oturak sohbetleri geniş olarak ele alınarak incelenmiştir. Konya'nın seçilmesinde amaç; bir imparatorluğun eski başkenti olması ve eski siyasi konumunun getirdiği kültürü hala yaşattığı gözlemlenmesidir. Bu çalışmada, oturak sohbetlerinde `Oturak Havaları` adı ile icra edilen türkülerden `Elmaların Yongası`, `Hani benim elli dirhem Kestanem`, `Kahvenin Önünden Gelir Geçersin`, `Edalı Bebek`, `Haydi Bizim Evde Şeker Lokum Badem Var`, `Karanfil Oylum Oylum`, `Menteşeli`, `Elinde Sazı`, `Vay Bana Vaylar Bana`, `Gezdim Karaman'ı Gördüm Konya'yı`, `Penceresi Yeşil Perde`, `Aslan Mustafa`, `Gülüm Var Ocak Ocak` isimli ezgiler seçilmiş ve ileride araştırmacılara kaynaklık etme düşüncesiyle bu ezgilerin ezgi usul ve edebi açıdan analizleri yapılmıştır. Ayrıca Anadolu'da pek çok ilde gerek erkeklerin, gerekse kadınların oluşturduğu oturak sohbetlerinin benzerine rastlanmış ve kısaca anlatılmıştır. ıx

SUMMARY Socalization is a need present in the nature of man just like eating and drinking and has to be satisfied. Humans have led a social life for thousands of years for this reason. Social life is like an arena where people share all the events brought forth by life from joys to sorrow, from birth to death. In this arena, people have confronted all the events of life (birth, marriage, death etc.) in a ceremony; have bound the approaches and actions to be taken when faced with these events to rules; thus established traditions and ceremonies for them. This process of establishing traditions and ceremonies can be observed even in social interaction meetings organized for the purpose of conversation and entertainment. With time, this structure, which has emerged as a result of the social needs of humans, has in turn created the culture of the society that has established the structure. Today, we observe that the borders are removed; that countries and societies are influenced by each other on many fields like politics, economics, industry, tourism and art; and that they are slowly beginning to forget their own cultures. The meetings organized for social interaction, which form an important (from the point of view of socialization) part of the old social life style of the Turkish society is also disappearing like other. This research broadly covers the seat conversations (oturak sohbetleri), which present an important part in the musical culture of Konya region, where the traditions and customs of Konya are present even to the smallest detail. The aim in choosing Konya is based on the observation of the fact that it is the ancient capital of an empire and the still continuing presence of the culture depending on its past political position. In this work, the melodies titled `Elmaların Yongası`, `Hani benim elli dirhem Kestanem`, `Kahvenin Önünden Gelir Geçersin`, `Edalı Bebek`, `Haydi Bizim Evde Şeker Lokum Badem Var`, `Karanfil Oylum Oylum`, `Menteşeli`, `Elinde Sazı`, `Vay Bana Vaylar Bana`, `Gezdim Karaman'ı Gördüm Konya'yı`, `Penceresi Yeşil Perde`, `Aslan Mustafa`, `Gülüm Var Ocak Ocak` have been chosen from among the folk songs performed in these seat conversations under the name of `Seat Melodies - Oturak Havalan` and these melodies have been analyzed from the tune, style and literary point of view with the aim of contributing as a source to future researchers. Also, observations of similar organizations of the seat conversations by both men and women in many other cities in Anatolia have been briefly described. x