Fizibilite etüdlerinin hazırlanması ve şehiriçi doğalgaz dağıtım projeleri için model önerisi

Abstract

FİZİBİLİTE ETÜDLERİNİN HAZIRLANMASI ve ŞEHİRİÇİ DOĞALGAZ DAĞITIM PROJELERİ İÇİN BİR MODEL ÖNERİSİ ÖZET Bir ülkenin gelişmişlik düzeyini belirlemede sıklıkla kullanılan ölçütlerden birisi de o ülkede gerçekleştirilen yatırımların toplamıdır. Mal ve hizmet üretmenin en temel şartı üretim tesislerinin kurulması ve işletilmesidir. Bu faaliyetin gerçekleştirilebilmesi ise o ülkedeki fon ve kaynakların yatırıma kanalize edilmesi ile mümkündür. Ülke kaynaklannın yatırıma dönüştürülmesi, sürdürülebilir kalkınmanın temel özelliğidir. Genelde ülke ve toplumların, özelde ise kişilerin ihtiyaçları sınırsız iken, bu ihtiyaçları karşılayacak kaynaklar sınırlılık arz etmektedir. Elde bulunan kıt kaynaklarla sonsuz ihtiyaçların karşılanması her zaman mümkün olmamakta, bu nedenle kaynakların optimum kullanımı ve en yüksek faydayı sağlayacak yatırım alternatifine yönlendirilmesi son derece önem kazanmaktadır. Bu noktada, her yatırım alternatifinin kullanacağı kaynak ve karşılığında üreteceği katma değeri ortaya koyan bir çalışma yapılması gerekmektedir. Bu çalışmalara ülkemizde `fizibilite etüdü` denmektedir. Bir fizibilite etüdü, Ekonomik Analiz (Pazar Analizi), Teknik Analiz, Finansal Analiz ve Toplumsal Analiz olmak üzere dört ana bölümden oluşur. Bu analizler neticesinde projenin uygunluğu yada yapılabilirliği ortaya konur ve projenin kabul veya red karan verilir. Bu nedenle fizibilite etüdlerinin yatırım kararının verilmesindeki rolü vazgeçilmezdir. Pazar Analizi, projenin içinde yer alacağı pazarın yapısını ve çevrenin durumunu, işleyişini, ürüne gösterecekleri reaksiyonu ve olası etkileri önceden belirlemek amacı ile gerekli veri ve bilgileri toplayıp işlemeyi ve böylece ürünün pazarlanabilirlik derecesini belirlemeyi kapsar. Teknik Analizde ise, projenin teknik olarak yapılabilirliği incelenir. Projenin gerçekleştirilmesinde kullanılacak teknolojiler, varsa alternatif teknolojiler imalat metodlan, üretim süreci, organizasyon yapılan, işgücünün belirlenmesi, teknik tasarımlar, üretim tesislerinin hazırlanması ve termin planlan bu bölümde ele alman konulardır. Finansal Analiz ise, genel olarak projeye ilişkin nakit giriş ve çıkışlan ışığında gerekli finansal kaynakların ihtiyacını, bunların nereden ve nasıl karşılanacağım belirleyerek, proje önerisinin ekonomik açıdan arzu edilebilirlik derecesini ve potansiyel bir tesis olarak faaliyetlerini yada işleyişini devam ettirip ettiremeyeceğini değerlendirmeyi amaçlar. ıxBir yatırım projesinin değerlendirilmesi gerçekte, birisi projenin karlılık düzeyinin belirlendiği ekonomik değerlendirme, diğeri projenin bir işletme olarak işlerlik derecesinin belirlendiği finansal değerlendirme olmak üzere iki aşamada yapılır. Ancak bu çalışmada her iki değerlendirme türü `finansal analiz` adı altmda tek başlık altmda incelenmiştir. Finansal değerlendirmenin ilk aşaması, projenin belirlenen finansman yapısı ile faaliyetlerini düzgün biçimde yürütüp yürütemeyeceği konusunda değerlendirmeleri kapsar. Kaynakların nasıl temin edileceği, geliş yeri ve zamanı değerlendirme kapsamındadır. Nakit akımında olası bir gecikme işletmeyi riske edebilmektedir. Bunun yanında belirlenen finansal yapıyı gösteren proforma finansal tablolar şekillendirilir. ikinci aşama ise, bir yatırım projesine bağlanan kaynakların sağlayacağı karlılık düzeyinin belirlenmesini ve buna bağlı olarak projenin kabul yada reddedilmesini veya alternatif yatırım projelerinin karşılaştırılmasını amaçlar. Yatırımların değerlendirilmesinde belirsizlik ve risk ortamının da hesaba katılması gereklidir. Yatırımların tamamen riskten arındırılması mümkün değildir, ancak bu risk miktarı olasılıklar belirlenmek ve gerekli tedbirler alınmak suretiyle azaltılabilir. Yatırımların mikro boyutta karlılık analizinin yapılması yarımda toplumsal karlılığının da belirlenmesi önem arz etmektedir. Toplumsal karlılık analizi sonucunda yatırımın yapıldığı bölgeye ve çevreye olan katkısı veya zararları tespit edilmektedir. Bu proje kapsamında Birinci bölümde, giriş niteliğinde yatırım projelerinin hazırlanmasında takip edilecek aşamalar ve yapılacak çalışmaların genel hatları açıklandı. İkinci bölümde, yatırım projelerinin ekonomik yönden değerlendirilmesine ilişkin yapılması gereken çalışmalar ile Üçüncü bölümde projenin teknik açıdan değerlendirilmesi için gerekli çalışmalara değinildi. Dördüncü bölümde ise projenin finansal analizine ilişkin yapılan çalışmalar detaylandınlmıştır. Beşinci kısımda ise, yatırım projelerinin değerlendirilmesinde risk analizi konusu açıklanmıştır. Altıncı bölümde yatırımların toplumsal açıdan değerlendirilmesine değinilmiş ve toplumsal karlılık analizleri incelenmiştir. Son bölümde ise, şehiriçi doğalgaz dağıtım projelerinin hazırlanmasma yönelik bir fizibilite etüdü model önerisi hazırlanmıştır.

PREPARATION OF FEASIBILITY STUDIES AND A MODEL PROPOSAL FOR NATURAL GAS CITY DISTRIBUTION PROJECTS SUMMARY One of the frequently used indicators of development of a country is the total investment. Basic condition for manufacturing goods and services is the establishing and operating production plants. Possibility to perform all these activities depends on rate of allocation of resources and funds to investment. This is indispensible factor for sustainable development. It is necessary to meet the unlimited needs of people, socities and countries with restricted resources. Meeting the unlimited demands requires the optimum use of the limited resources. There for the resources should be directed to the most profitable or beneficiary investments. Every investment requires certain amount of resources and generates an added value. It necessary to make a survey to determine the resources allocated to a certain investment and, the added value, acquired from it. This is called `Feasibility Study`. A Feasibility Study consists of four main parts: Economic analysis (market research), Technical Analysis, Financial Analysis, and Social Analysis. All these analysis shows the feasibility of a Project and it is decided to apply the Project or not. That's feasibility study is indispensible for decision making process. Market research contains the enviroment that the Project takes place, its structure, position, function, the possible reaction against the product; collection of data and information to predict the marketability of the product and processing these data. The elements and activities to realize a project such as technical analysis is the study on applicability of the Project. Technology, production techniques, production process, organizational structure, determining labour, technical designs, preparation of production plants and Schedule take place in this section. Financial analysis aims at investigating financial resources needed for the project, how to find these financial resources, degree that Project is desired to continue and final function of the project. There are mainly two sorts of evaluation for an investment Project; the economic evaluation, by which the profitability of the project is determined and the other one is the financial evaluation by which operational level of a project as a management is determined. However, both of these evaluation are given in this study under the tittle `Financial Analysis` as a single item. XIThe first stage of financial evaluation involves the determined financial structure of the Project and evaluation that whether the activities of the project can be executed, or not. How to schedule the resources, the origin and time that resources come are under the content of the evaluation. Possible delays for the cash flow may be a risk for the operation. On the other hand, proforma financial tables that show the determined financial structure are designed. The second stage aims at determining the level of profitability provided by the resources allocated to the investment project, and deciding whether to admit the project or refuse it, or to find an alternative investment project, depending on the profitability. Uncertainity and risk factors have to be taken in to account in evalulation of an investment project. It is of course impossible to eliminate the all risks, but risks can be minimized by forecasting the possibilities and taking the necessary actions. Beside analysing the profitability of an investment at micro level, it is important to investigate the social benefits. Contribution or demages to the society or environment must be analysed. In the first section of this study, I mention the methods to follow for the investment projects and the tasks in general outlines as an introduction. The Second Section is about the works for economic evaluation, and the third section contains the technical evaluation. Fourth section explains the financial analysis in detailes. Analysing the risk factor is the subject of the Part 5. Part 6 examines the social analysis. The final section gives a proposal of a model for a feasibility study to prepare a natural gas city distribution project. xu