Milli saraylar tekstil koleksiyonundaki 19. yüzyıl işlemeli eserlerin değerlendirilmesi

Abstract

Osmanlı Saray İşlemeleri ile ilgili birer belge niteliği taşıyan Milli Saraylar Tekstil Koleksiyonu'nda bulunan işlemeli eserler, 19. yüzyıl ile 20. yüzyılın başına tarihlenen özgün örneklerden oluşmaktadır. Batılılaşmanın etkisi ile Saray yaşamındaki değişimlere paralel olarak Saray'a giren yeni eşya gruplarında, geleneksel yaşantının devamına dayalı eşyalarda ve Saray yaşamının vazgeçilmez ritüellerinde kullanılmak üzere birçok farklı eser grubunda işleme kullanılmıştır.Bunlar arasında sitil ve sofra puşideleri, seccadeler, havlular, perdeler, yorganlar, tablolar, giysi ve ferâşet çantaları başta olmak üzere çok çeşitli malzemeden oluşan işlemeli eserleri saymak mümkündür. Motifler bazen stilize edilerek, bazende son derece natüralist biçimde bir merkezden dağılan ya da birden fazla motifin tekrarlanması ile oluşturulan bordürler biçimindeki kompozisyonlarda; dival işi, sarma, tohum işi, zincir işi, pul işi, kordon tutturma gibi çok çeşitli işleme tekniklerinin tek ya da kombine edilerek kullanılması ile işlenmişlerdir.Koleksiyondaki işlemelere fon olarak atlas kumaşlar başta olmak üzere kadife, ipek, arakiye, tafta, lahuraki, mermerşahi gibi çeşitli kumaşlar; işleme malzemesi olarak da Saray'ın prestiji ve zenginliğinin göstergesi olarak altın ve gümüş düz kesme tel, bükme tel, tırtıl tel, titrek teller, pul ve incilerle daha da zenginleştirilerek kullanılmıştır.İmparatorluğun son döneminde çarşı ustalarınca, harem halkı ve banisi tarafından sipariş verilerek desteklenen Kız Sanayi Mektepleri'nde yapılmış işlemelerde geleneksel malzeme, teknik ve sanat akımlarıyla yeni malzeme, teknik ve sanat akımları Sarayın ve dönemin genel yapısına uygun bir üslupla harmanlanarak yeniden yorumlanmıştır.

The embroideries in The National Palaces Textile Collection, equiting with the documents of the Ottoman Palace Embroidery, consists of original samples dating back to the 19 th century and the beginning of the 20 th century. These embroideries were used both in the modern textile items, brought to the Palace by the influence of Westernization process, and in traditional textile items which were also used during the rituals at the Palace life. Among these examples there are many different kinds of embroideried works such as tray and table cloths, prayer rugs, towels, curtains, quilts, paintings, dresses and ferâşet bags (the bag in which gifts were sent to holly land by Surre). Motifs were embroidered sometimes as stilized or in the compositions where they were repeated as borders or spread from a center in a naturalistic way, by using the techniques of dival, embossing, seed work, chain work, spangle work.Embroideries were applied on atlas, silk velvet, silk, arakiye, tafetta by using materials like gold and silver as a symbol of royal prestige and prosperty, different kinds of thread works, spangle and pearls to enhance the embroidery. In the last period of the Ottoman Empire, in the embroideries made by masters in the bazaar, the household in the Harem and the girls in training schools (Kız Sanayi Mektepleri); new embroidery techniques, materials and new art trends and the traditional ones were reinterprated in a composition suitable for the structure of the Ottoman Palace life and 19 th century period.