Reel döviz kuru ve TL`nin aşırı değerlenme oranının ölçümü

Abstract

Bu çalışmada, Türkiye ekonomisi için reel döviz kuru, nisbi fiyat yaklaşımına göre reel döviz kuru ve reel efektif döviz kuru biçiminde iki farklı şekilde tanımlanmaktadır. Çalışmada bu farklı şekillerde tanımlanan reel döviz kurunu belirleyen makroekonomik değişkenlerin neler olduğu ampirik olarak analiz edilmeye çalışılacaktır. Bu yüzden her iki reel kur tanımınında uzun dönemde finansal ve reel değişkenler tarafından ne ölçüde belirlendiği Johansen eşbütünleşme yaklaşımı aracılığıyla analiz edilmektedir. Çalışmada ayrıca uzun dönemli ilişki iki farklı dönem için ele alınacaktır. Buna göre çalışmada ele alınacak ilk dönem olan 1991:12-2008:4 dönemi, finansal verilerin bu yıllar itibariyle elde edilmesinden dolayı ikinci analiz dönemi olan 2002:1-2008:4 dönemi ise krizlerin etkisini içermemesinden dolayı tercih edilmektedir.Çalışmadan teorik olarak beklentimiz nisbi fiyat olarak tanımlanan reel döviz kuru, bu fiyatların oluştuğu reel piyasa koşullarının etkisi altında olduğu ve bu yüzden reel değişkenler tarafından belirlendiği yönündedir. Çalışmada her iki analiz dönemi için de nisbi fiyat olarak reel döviz kurunun uzun dönemde reel değişkenler tarafından belirlendiği yönünde bulgular elde edilmektedir. Yine teorik olarak bir diğer beklentimiz ise nisbi fiyat olarak reel döviz kurunun finansal değişkenlerden uzun dönemde etkilenmeyeceği yönündedir. Nitekim her iki analiz dönemi sonucu da bu beklentiyi doğrular niteliktedir.Çalışmada kullanılan diğer bir kur tanımı olan reel efektif döviz kuru nominal kurun etkisini de içermektedir. Bu yüzden reel efektif döviz kurunun belirlenmesinde finansal faktörlerde en az reel faktörler kadar etkili olmaktadır. Johansen eşbütünleşme analizinden elde edilen sonuçlara göre reel efektif kurun uzun dönemde finansal değişkenler tarafından belirlendiğini gösteren bulgulara rastlanmamıştır. Ancak çalışmadan elde edilen diğer önemli bir sonuç ise her iki reel kur tanımının da uzun dönemde reel değişkenler tarafından belirlendiğidir. Buna göre reel efektif döviz kuru ve nisbi fiyat olarak reel döviz kurunun uzun dönem belirlenmesinde reel değişkenlerin rol oynadığı sonucuna varılmaktadır.

In this study, the real exchange rate for the Turkish economy is defined in two different ways, according to relative price approach and as the real effective exchange rate. In the study, it is investigated empirically what the macroeconomic variables that determine real exchange rate in two different ways are. Therefore the extent which both real exchange rate definitions are determined by the financial and the real variables is analysed with the Johansen cointegration approach. In the study, also the long term relation is considered for the two different periods. Regarding this, the first period investigated is chosen as 1991:12-2008:4 because of the availibility of financial data, and the second analysis period is chosen as 2002:1-2008:4 because this period does not include the effects of crises.From the study, we expect theoretically that real exchange rate defined as relative price is determined by the real variables because it is under the effect of the real market conditions. In the study, for the both analysis periods, evidence which shows that real exchange rate as relative prices is determined by the real variables in the long term, is found. Another theoretical expectation is that the real exchange rate as being the relative price is not effected by the financial variables in the long term. The results support this expectation for both periods.Real effective exchange rate, which is the other exchange rate definition we used in this study, includes also the effects of the nominal exchange rate. So, financial factors are at least as important as the real factors in the determination of real effective exchange rate. According to the results from Johansen cointegration analysis, there isn't any finding which supports that the real effective exchange rate is determined by the financial variables in the long term. However, an important result of the study is that both exchange rate definitions are determined by the real variables in the long term. So, it is concluded that the real variables are effective in the determination of both the real effective exchange rate and the real exchange rate as the relative prices in the long term.