Kürt dilinde sözlükler

Abstract

Kürtçe `Ferheng,` Arapça `Kâmûs,` İngilizce `Dictionary` olarak isimlendirilen sözlük; Bir dilin veya dillerin kelime haznesini (sözvarlığını), söyleyiş ve yazılış şekilleriyle veren, kelimenin kökünü esas alarak, bunların başka unsurlarla kurdukları sözleri ve anlamlarını, değişik kullanışlarını gösteren eserlere verilen isimdir. Bu bağlamda tüm dillerde olduğu gibi Kürt dilinde de sözlükler büyük önem taşımaktadır. Kürtçede sözlük çalışması Ehmedê Xanê'nin `Nûbehara Biçûkan` adlı eseri ile başlamıştır. Günümüzde diğer dillerin sözlük alanında yaptıkları çalışmalara paralel olarak Kürtçe sözlük çalışmaları da hızlı bir şekilde gelişip yaygınlaşmıştır. Çok geniş bir alanda ve farklı ülkelerde konuşulan Kürtçede hazırlanan sözlükler, hem farklı alfabelerle hazırlanmış hem de farklı özelliklerde olmuştur. Bu farklılık her ne kadar hazırlanan sözlüklere çeşitlilik katmışsa da hem sözlük hazırlayanlar için hem de o sözlüklere başvuranlar için bir handikap oluşturmuştur. Bu çalışmada, zikredilen handikaplar üzerinde odaklanmadan Kürtçe sözlüklerin tarihsel süreci ele alınıp, tarihi süreç içerisinde meydana çıkarılan sözlükler incelenmiştir. Bu inceleme doğrultusunda özellikle Kürtçe – Kürtçe, Kürtçe – Türkçe, Kürtçe - İngilizce başta olmak üzere, diğer dillerde yapılmış Kürtçe sözlükler Bibliyografya şeklinde tanıtımının yapılması hedeflenmiştir.

Lexicon, which is called `Ferheng` in Kurdish, `Kâmûs` in Arabic, `Dictionary` in English is the name given to the Works that give the way of utterance and writing of the vocabulary of a language or languages, show the different usages of the words and meanings that they establish with other factors by basing on the root of the word. In this context, as in all languages, dictionaries have a great importance in Kurdish language as well. The study of Kurdish dictionary began with the work of Ehmedê Xanê's `Nûbehara Biçûkan (The Spring of Children).` Today, parallel with the other languages' studies in dictionaries, Kurdish Dictionary studies have been developed and spread quickly as well. The Kurdish dictionaries that prepared in a very wide area and spoken in different countries, have been both with different features and prepared in different alphabets. Although these differences have added a diversity to the prepared dictionaries, they have created a handicap both for those who have prepared the dictionaries and for those who have consulted to them. In this study, the historical process of the Kurdish dictionary discussed and the dictionaries that unveiled in the historical process were examined without focusing on the handicaps mentioned. In line with this review, especially, mainly Kurdish - Kurdish, Kurdish - Turkish, Kurdish – English and the Kurdish dictionaries made in other languages aimed to be conducted in the form of the introduction of bibliography.