Petrolün İran iç siyasetine etkisi

Abstract

İran, Kaçarlar döneminde dönemin güçlü iki devleti Rusya ve İngiltere tarafından iç işlerine müdahale edilen bir ülkeydi. 20. yüzyılın başında İran'ın güneyinde petrolün bulunmasıyla bu bölgede imtiyaz elde eden İngiltere İran'ın güneyine karşı gerçekleşecek dış müdahaleyi savaş sebebi saymıştır.Bu çalışmanın amacı Petrolün İran iç siyasetine etkisinin incelenmesidir. Bu bağlamda birincil ve ikincil kaynaklardan yaralanılarak literatür taraması yapılmış ve konuyla ilgili olaylar ve olgular analiz edilmiştir. Çalışma çerçevesinde birincil kaynak olarak kitaplar kullanılırken, ikincil kaynak olarak dergi, makale ve internet kaynağı kullanılmıştır.Çalışma giriş, dört ana bölüm ve sonuçtan oluşmuştur. Birinci bölümde Pehleviler'den önce İran'da hüküm süren Kaçar Hanedanı dönemi siyasi olaylar incelenmiştir. İkinci bölümde Pehleviler döneminde petrol özelinde İran'la ilişki kuran üç büyük ülke ABD, İngiltere ve Rusya'nın dış politikaları incelenmiştir. Üçüncü bölümde petrol şirketlerinin ortaya çıkışı ele alınmış ve AIOC ortaya çıkışı incelenmiştir.Dördüncü bölümde İran'da petrolün millileştirilmesi ve millileştirmeye etkisi olan unsurlar incelenmiştir. Millileştirmedeki başarısızlığın sebepleri ve darbe ele alınmıştır. Diğer üç bölümdeki bulgularla birlikte bir değerlendirme yapılmıştır.Anahtar Kelimeler: İran, ABD, İngiltere, Petrol, Petrolün Millileştirilmesi

During Qajar period Iran was a country which was interfered its internal affairs by the periods two powerful countries Russia and England. By the beginning of the 20 th century finding oil on the south of Iran England had a privilege in that area and took the external intervention as an act of war.The aim of this study is to examine the influence of oil in Iran?s internal affairs. Primary and secondary sources are scanned for this context. The events and the events which were related with this subject are analysed. During this study books were used as the primary sources, magazines, articles and the internet were used as the secondary source.This study is made up of introduction four main parts and conclusion. In the first part one political events are examined during Qajars period which was before the Pahlavis period. In the second part oil related external affairs with the three big countries USA, England and Russia were examined during Pahlavis period. In the third part the companies that were accrued were examined and AIOC?s develepment was examined. In the fourth part nationalizing the oil in Iran and the factor of nationalizing oil were examined. The failure of nationalizing and the coup were undertook. By the help of the outcomes of the three parts were analysed.Key Words: Iran, USA, England, Oil, Nationalizing the Oil