Mela Mehmûdê Tîruwayî û ferhenga wî ya menzûm (Metn û lêkolîn)

Abstract

Son yıllarda Kürtçe sözlükler üzerinde, daha özel anlamda ise Kürtçe (Kurmancca)manzum sözlükler üzerinde çalışmalar yapılmaktadır. Bilindiği gibi manzum sözlükler dahaçok çocuklar için ve genel olarak da Farsça ve Arapça öğrenmek için yazılmışlardır. Çünkübu yöntemle kelimelerin ezberlenmesi daha kolay olmuştur. Kürtçe‟de onlarca mansur sözlükolmasına rağmen manzum sözlükler hala özel yerlerini korumaktadırlar.Kürtçeʼde şimdiye kadar sekiz manzum sözlük tespit edilmiştir. Bunlardan yedi tanesibasılmış ancak bir tanesi basılmamıştır. Tezimizin konusu basımı yapılmamış olan FerhengaQuranê (Kur‟an Sözlüğü)‟dür. İlk manzum sözlük XVII. yy.da Ehmedê Xanî tarafındanyazılmış olan Nûbehara Biçûkan‟dır. İkincisi İsmail Bazidi‟nin Gulzar adlı manzumsözlüğüdür. Üçüncüsü Şêx Marûfê Nodeyî‟nin Lûxetnameyî Ehmedî‟sidir. Dördüncüsü ŞêxMihemed Kerbelayî‟nin Mîrsad'ul Etfal adlı eseridir. Beşincisi Mamoste Mela „EbdulkerîmMuderris‟in Duruşteyê Mirwarî adlı eseridir. Altıncısı Dilbikulê Cizîrî‟nin Nûbihara Mezinansözlüğüdür. Yedincisi „Ebdussettar Rêkanî‟nin Nûbehara Mizgefta Sîriyê adlı sözlüğüdür.Bunlardan sekizincisi ise Mela Mehmûd Tîruwayî‟ye ait olan Ferhenga Quranê adlı manzumsözlüğüdür.Bu çalışmamızda Ferhenga Quranê adlı eseri edebi açıdan inceledik, bunun yanındabugüne kadar basılmamış olmasından dolayı da transkripsiyonunu ve original metnini ekdeverdik.Anahtar Kelimeler: Manzum Sözlükler, Ferhenga Quranê(Kur‟an Sözlüğü), MelaMehmûd Tîruwayî

In recent years, many studies have been made on Kurdish dictionaries, especially onpoetical Kurmanji dictionaries. As is know, poetical dictionaries have been written foreducation of children and to learn Arabic and Persian. The reason of using this method is thatit is easier to memorize words. Although there are dozens of prose dictionaries in Kurdish,poetical dictionaries still remain their special place.Until today, eight poetical dictionaries written in Kurdish have been determined.Seven of these dictionaries were published, but one of them remained unpublished. In thisstudy I will examine Ferhenga Quranê which remained unpublished. The first poeticaldictionary, written by Ehmedê Xanî in XVII. century, is Nûbehara Biçûkan. The second isİsmail Bazidî‟s poetical dictionary named Gulzar. Third is Lûxetnameyî Ehmedî, written bysheikh Marûfê Nodeyî. Fourth is Sheikh Mihemed Kerbelayî's work which is called asMîrsad'ul Etfal. Fifth is Mamoste Mela „Ebdulkerîm Muderris‟s Duruşteyê Mirwarî. Sixth isNûbihara Mezinan written by Dilbikulê Cizîrî. Seventh is Nûbehara Mizgefta Sîriyê writtenby Ebdussettar Rêkanî‟s Dictionary. The Eighth is unpublished Ferhenga Quranê which waswritten Mela Mehmûd Tîruwayî.In this study, the work named Ferhenga Quranê was examined in a literary sense. Onthe other hand as it has been unpublished up to today, it‟s transcription and original text ispresented in the appendixKeywords: The Poetical Dictionary, Ferhenga Quranê(Qoran Dictionary), MelaMehmûd Tîruwayî