Osmanlı Devleti Enderun Mektebi`nde eğitim sistemi ve Türk eğitim sistemine etkileri

Abstract

Bu tez çalışmasında Osmanlı Devleti Enderun Mektebi'nin eğitim sistemi (15.-19.yüzyıllar arasında) incelenmekte ve bu sistemin Türk Eğitim Sistemi üzerindeki etkileri, etkilediği düşünülen ve ifade edilen kurumlar ayrı ayrı incelenerek ele alınmaktadır. Sistem yaklaşımına göre önce Enderun'un Osmanlı Devlet teşkilatı ve eğitim teşkilatı içindeki yeri incelenmektedir. Enderunluların eğitimi istihdama yönelik bir eğitim olduğundan Osmanlı Devleti teşkilatı içindeki yeri özellikle ele alınmıştır. Enderun'daki eğitim sistemi tüm yönleriyle ele alındıktan sonra etkilediği düşünülen ve ifade edilen Cumhuriyet devri eğitim kurumları ayrı ayrı ele alınmış ve etkileri sorgulanmıştır. Cumhuriyet devri kurumları incelenirken Milli Eğitim Bakanlığı'nın teşkilat yapısından yola çıkılarak sadece etkilediği düşünülen ilgili kurumlar ve bu kurumlara etkileri incelenmiştir. Eğitim kurumlarında uygulama ve yaşantılarla ortaya çıkan kurumsal kültürün ve olumlu tecrübelerin etkilerini yitirmediği; tarihi misyonlarını tamamlamış olsalar dahi bu kurumlarda oluşan pek çok tecrübenin esinlenme, model olma, araştırma-geliştirme, tekrar deneme veya moral olma özelliklerinin devam ettiği düşünülmektedir. Bu hipotez Cumhuriyet devri eğitim kurumlarından, seçilmiş kurumlarla test edilmiştir. Test işleminde belgeler ışığında; mukayese etme, ilişkiler kurma, daha önce bu konuda yapılmış ilişkilendirmeleri derleme ve irdeleme, tecrübeden yararlanma (model alma) teşebbüslerini inceleme yöntemleri kullanılmıştır. Her bir ilişkilendirme için en uygun yöntem veya yöntemlerin tercih edilmesine özen gösterilmiştir. Her bir ilişkilendirme için tüm yöntemler uygulanmamıştır. Enderun tecrübesinin eğitim sistemimize etkileri açıklanmaya çalışılmıştır.Anahtar Kelimeler: Enderun, Enderun Mektebi, birun, çıkma, çerağ, devşirme, kul sistemi, seyfiye, ilmiye, kalemiye, askeriye, mülkiye, acemi oğlanı, iç oğlanı, gulam, dolamalı, kaftanlı.

In this thesis work, the education system at the Ottoman State Enderun School is examined and the effects of this system on the Turkish education system along with separately discussed the institutions which are thought affected by this system are examined. According to the system approach; firstly, the Ottoman State structural organization of Enderun and the place of Enderun at the structural organization of education are examined. The education of Enderun students is an education intended for employment, therefore its place at the Ottoman State structural organization is particularly discussed. After considering the whole aspects of the education system at Enderun, the educational institutions at the period of Republic affected by Enderun are studied separately and the effects of Enderun are investigated. While dealing with the educational institutions at the period of Republic, only the institiuons which are thought affected by Enderun and the effects of Enderun to these institutions are examined based on the structural organization of the Ministry of National Education. It is considered that the institutional culture at the educational institutions emerged by practices and experiences and the effects of positive experiences are still alive inspite of having completed the historical mission, most of the experiences corporated at these instituitions; inspiration, modeling, research and development, retrying, or moral distinctions are thought to be in continuation. This hypothesis is tested by the selected institutions from Republic period educational institutions. Methods in lights of documents on the testing process; making comparison, building relationship, collecting, and examining the studies previously done on this topic, benefiting from the experience (modeling) and studying the attempts were used. Preferring the most appropriate method or methods for each relation is paid attention. All methods were not implemented for each relation.Key Words: Enderun School, birun, cikma(çıkma), cerag(çerağ), devsirhmeh, kul system, seyfiye, ulama , kalemiye, military, mulkiye(mülkiye), acemi oglani(acemi oğlanı), ic oglani(iç oğlanı), gulam, dolamali(dolamalı), kaftanli(kaftanlı).