Mewlidê Xasî û hetê me`na ra wekenitişê Mewlidî

Abstract

Zaza dili ve kültürü, yazılı anlatıma nisbetle sözlü anlatım yönüyle çok daha zengin sayılır. Zaza edebiyatıyla ilgili var olan bilgi ve belgeler, Zazaca ilk eserin 1892'de Ahmed Hasî tarafından yazıldığını gösterir. Mesnevi tarzında yazılan bu eserin orijinal adı 'Mewlidu'n-Nebîyi'l-Qureyşîyyî'dir. Bu eser, Zazaca ilk yazılı ürün olması yönüyle Zaza edebiyatında önemli bir yer tutar. Bu çalışmanın amacı, Zaza Klasik edebiyatının az sayıda kaynaklarından biri olan Ahmed Hasi'nin mevlidini kelime ve anlam yönüyle inceleyerek bilim dünyasının istifadesine sunmak ve eser üzerinde yapılacak diğer çalışmalara ışık tutacak bir metin ortaya koymaktır. Bu çalışmada Ahmed Hasî'nin adı geçen mevlidinin beyit ve kelimeleri anlam bakımından irdelenmeye ve dizelerin arka planı yorumlanmaya gayret gösterilmiştir. Ayrıca yazarın hayatı, edebi kişiliği ve konuyla ilgisi sebebiyle İslâm kültürü ve geleneklerinde mevlüt konusu ve tarihçesi ele alınmıştır. Beyitler incelenirken anlamı bilinmeyen veya izah gerektiren kelime ve kavramlar açıklanmış; beyitlerde doğrudan veya dolaylı değinilen ayet, hadis vb. dini hususlar üzerinde durulmuştur. Çalışmanın son bölümünde ise özel isimler, yer ve kitap isimlerini içeren bir indeks hazırlanmıştır. Anahtar Kelimeler: Mevlid, Siyer, Hz.Muhammed, Ahmed Hasî, Zazaca Edebiyat

The language and culture of Zazaki may be regarded as rich in terms of oral literature rather than written literature. The documents about the history of Zazaki show that the first Zazaki work was prepared by Ahmed Hasi in 1892. The original name of the work is Mewlidu'n-Nebîyi'l-Qureyşîyyî. This work is significant for the literature of Zazaki. The aim of this study is to examine the semantic and lexical meaning of the mewlid and to present it to those concerned. In this study, I examined the couplets in terms of meaning and tried to comment the meaning in the background. Besides, I tried to present the life and literary identity of the author and clarify the position of mewlids in the Islamic culture and tradition. The words and concepts in the couplets are explained; the verses(ayat) and hadithes and religious concepts are discoursed. In the last part of the study, proper nouns, places and related sources are indexed.Key Words: Mewlid, Siyer, Mohamad (pbuh), Ahmed Hasi, Zazaki Literature