Bir Osmanlı kentinde taşınır ve taşınmaz mal varlığına dayalı servet analizi: Edirne örneği

Abstract

18. yüzyıl, Osmanlı tarihinde önemli bazı gelişmelere tanıklık etmiş zaman dilimidir. Pek çok araştırmacının ortak fikri bu yüzyılın, geçiş dönemi olduğudur. Bu gün, yaşanan gelişmelerin izlerini, farklı birinci el kaynaklardan sürmek mümkündür. Bu kaynaklardan biri de tereke kayıtlarıdır.Tereke kayıtları, belirli koşullarda kadı tarafından tutulmuştur. Dolayısıyla toplumun genelini yansıtmaz. Fakat araştırmacılara çok değerli bilgiler sunar. Şöyle ki, tereke kayıtları, bir kişinin öldüğünde geride bıraktığı her türlü malı kapsar. Aynı zamanda bu kayıtlardan kişilerin meslekleri, varsa unvanları, aile durumuyla ilgili bilgilere ulaşılabilir.İncelediğimiz tereke kayıtlarındaki kişilerin sahip olduğu her mal, onun mesleğine, statüsüne, servetine göre farklı özelikler göstermektedir. Şöyle ki, halkı askerî sınıf ve reaya olmak üzere ikiye ayırmak mümkündür. Bunun yanında ikamet yerine, inanç yapılarına göre de ayrım yapılabilir. Bu çalışma, bahsedilen grupların servetlerini, yatırım araçlarını, servet edinme şekillerini ve yatırım araçlarının tercih edilme sebeplerini incelemeyi amaçlamaktadır. Diğer yandan tereke kayıtları aracılığıyla, toplumda zengin, fakir ve orta tabakanın temsil edilip edilmediği sorgulanabilir. Çalışmada, 18. yüzyılın ilk yarısında bahsedilen grupların temsil edildiği görülmüştür. Görülen o ki, servet edinmede, kişinin sahip olduğu unvanın etkili olduğu gözlemlense de istisnalar yok değildir. Son olarak tereke kayıtları aracılığıyla bir şehrin sosyal yapısına dair izlerden hareketle portre çıkarılabilir. Toplumun geneli ve farklı özellikler gösteren bireylerinin izi sürülebilir. Böylece yaşanılan dönem ve mekânda kişilerin özelliklerine dair verileri birleştirmek, toplum dokusunu anlatmak mümkündür.Anahtar Kelimeler:Osmanlı Devleti, 18. Yüzyıl, Tereke, Edirne, Servet Analizi.

18. th century is a period during which some important events occured in Ottoman Empire. The common idea of many researchers is that this century is transition period. Today, it is possible to follow the trails of these happenings from first hand resources. One of these resources is estate records. Estate records were written by judge under some conditions. But, they give significant information to researchers. Estate records include every kind of properties somebady left. Furthermore, the family status, jobs and the titles can be learnt from these records. İn the estate records we studied it is clear that properties belonging to someone has different features according to his job, status and wealth. The society can be grouped into two catogories as the military group and the reaya. Besides it is possible to make groups according to their location and beliefs. So, this study aims to survey the ways of making their fortunes, investmens and the reasons of prefering to the investments. On the other hand, thanks to estate records, it is possible to question if the high, middle and low classes were represented in the society. Morever in this study, it is definitely seen that all these classes are represented in the society during the first half of eignteenth centrury. But although the title of the person is efficient in making a fortune, there are some exceptions.Lostly, itis probable to make a potrait about the social life of a city thanks to estate records. Not only the trail of the people who have different characters, but also the trail of the general sociaty can be followed in recors.Key Words:Ottaman State, 18. Century, Estate, Edirne, Wealth Analysis.