Tesewıf dı Dîwana Şeyda de

Abstract

Tasavvuf ve edebiyat arasında derin ve özel bir ilişki kurulmuştur. Bu ilişkiden tasavvuf edebiyatı doğmuştur. Tasavvuf edebiyatı yazarları kendilerine özel bir dil kullanmişlardır. Bu dil öncelikle arap edebiyatında daha sonra da iran edebiyatında görülmektedir. Klasik kürt edebiyatı yazarları da tasavvuf edebiyatından kendilerini mahrum etmemiş ve bu konuda edebi eserler meydana getirmişlerdir. Kürt tasavvuf edebiyatının yazarlarından birisi Mela 'Ebdul'ezîz Bitlîsîdir.Mela 'Ebdul'ezîz Bitlîsî (1856-1928) klasik kürt edebiyatında kayıp ve tanınmamış bir yazardır. Bîtlîsi, şiirlerinde Şeyda mahlasını kullanmıştır. Şeyda, tam bir divan sahibi olup, divanını dört dil (Kürtçe, Arapça, Farsça, Türkçe) kullanmıştır. Bitlîsî'nın divanında birinci ağırlıklı dil farsça olsa da ikinci ağırlıklı dil Kürtçedir. Şiirler klasik tarzda ve aruz ölçüsü ile yazılmıştır. Divanın yazara ait el yazması şimdiye kadar bulunmamış ve basılmamıştır. Biz tezimizi müstensihi belli olmayan bir el yazma nüshasından yararlanarak hazırladık.`Şeyda'nın divanında tasavvuf` adlı bu tezimiz de, tasavvuf ve Şeyda'nın tasavvufî görüşleri üzerine yoğunlaştık. Şeyda, şiirlerinde dört dil ile tasavvufi konuları tahlil etmiş bir şairdir. Biz de tasavvufi konuları onun şiirlerini süzerek ortaya çıkardık. Çok rahatlıkla ifade edebiliriz ki, şiirlerinin ana teması tasavvuftur. Çalışmamızın başında edebiyat ve tasavvuf arasında var olan ilişkiye temas ettik. Daha donra tasavvuf un tarihi süreç içinde gelişimini ve bazı tarikatları ele aldık. Ana tema olarak Şeyda'nın şiirlerinde tasavvuf ve işlenen tasavvufi konuları ortaya çıkardık. Tanınmamış ve kayıp bir kürt şair ve lokal bir konu bu tezin ana unsurları oldular.Anahtar Kelimeler: Kürd Edebiyatı, Tasavvuf, Mela 'Ebdul'ezîz Bitlîsî, Tasavvuf, Şeyda, Divan.

İn our thesis, a deep and special relationship has been established between sufism and literature. Sufi literature has arisen from this relation. The authors of sufi literature have set up a special language for themselves. This language is firstly seen in Arabic literature and then in Iranian literature. Also the authors of classical Kurdish literature haven't deprived themselves of sufi literature and they wrote literate books about this topic. One of the authors of Kurdish sufi literature is Mela 'Ebdul'ezîz Bitlîsî. Mela 'Ebdul'ezîz Bitlîsî (1856-1928) is a lost and unknown author in classical Kurdish literature. Bitlîsî used 'Şeyda' pen name in his poems. Şeyda has a complete divan and used four languages (Kurdish, Arabic, Persian, Turkish) in it. The first weighted language of the divan of Bitlîsî is Persian. The second weighted language is Kurdish. The poems have been written in classical style and with the scale of aruz. The handwriting of the authorhas not been found until now and has not been published.In this study, we focused on sufism and the views of Şeyda on sufism. Şeyda is a poet who analyzed sufi themes with four languages in his poems. We brought sufi themes to the light by filtering some of his poems. We can easily say that the main theme of his poems is sufism.At the beginning of our study, we mentioned the relation between literature and sufism. Then we wrote about the development of sufism in history and some sects. As the main theme, we put forward sufism and sufi themes in Şeyda's poems. An unknown and lost Kurdish poet and a local theme have become the main fact of this thesis.Keywords: Kurdish Literature, Sufism, The Mela 'Ebdul'ezîz Bitlîsî, Şeyda, Divan,