الخادم في حلّ ألفاظ أبي القاسم في علم البيان للشيخ عبدالرحمن الجلي الكوردي (1741- 1802)م دراسة وتحقيق

Abstract

Bu çalışmamızda, Beyan ilminde yazılmış `er-Risâletü's- Semerkandiyye` adlı metnin `el- Hadim fî halli elfâzi Ebi'l-Kâsim` isimli şerhini tahkik edeceğiz. Şerh, Mula Abdurrahman el-Celî'nin olup yüz sayfa ve altmış dolayında tablodan ibarettir. Metin üç `ikd`den oluşmaktadır. Birinci ikd altı ferideden oluşmakta ve mecâzın türlerini açıklamaya tahsis edilmiştir. İkinci ikd dört ferideyi kapsamaktadır. Müellif bu ikdde kapalı isti'âre `el- İsti'âre bi'l-kinâye`yi açıklamaya odaklanmıştır. Üçüncü ikd ise beş ferideden oluşmakta olup, onda kapalı isti'âre'nin karinesi detaylı bir şekilde tahkik edilmiştir. Şârih (Abdurrahman el-Cellî) şerhini yazarken önemli kaynaklardan yararlanmış ve en önemlileri şunlardır: Sekâkî'nin Mitâhü'l-ulûm'u, Kazvinî'nin el-İzah'ı, İcî'nin el-Fevâidu'l- giyâsiyye'si, Teftâzânî'nin Mütavvel ve Muhtasar adlı eserleridir. el-Hadim fî halli elfâzi Ebi'l-Kâsim belâgat ilminin en meşhur kitaplarından biridir. Kitap, kolay ve anlaşılır olduğu için belâgat öğrencilerince çok ilgi görmüş ve çokça okunmaktadır. Şârih'in öz geçmişi, vaktinde meşhur olan birçok ilim yetkin olması ve hem âlim hem de yöneticiler nezdindeki konumu da bunda etkili olmuştur. Çünkü müellif, birçok ilimde yekin, okutma ve telifte yetenekli biriydi. El-Celi veya Celîzade ailesi, tanınmış bir aile olup, ilme, bilgiye ve edebiyata hizmet etmiş birçok âlim yetiştirmiştir. Müellifin Yazdığı değerli kitaplarından birkaç tanesi şunlardır: Abdurrahman el-Câmî'nin İbn Hâcib'in Kâfiye'sine yazdığı şerhin haşiyesi. Kemalüddin el-Fasevî'nin İbn Hâcib'in Şâfiye'sine yazdığı şerhin haşiyesi. Mütavver ve Muhtasar'a yazdığı şerhler. Araştırmanın Metodu Araştırma tabiatı gereği bir mükaddime ve iki bölümden oluşmaktadır. Mukaddimede belâgat ilminin önemine ve Arap dili metinlerinin anlaşılmasındaki rolüne değindik. Birinci bölümü inceleme ve araştırmaya ayırdık. Bu bölüm iki fasıldan oluşmaktadır. Birinci fasılda metin sahibinin hayatını ele aldık. Bu fasıl iki mevzuyu oluşmaktadır. Birinci mevzuda Şârih'in özgeçmişini inceledik. İkincisinde ise ilmi konumundan ve genelde âlimlerin özelde de çağdaşı olan ilim ehlinin onun hakkında söylediklerini aktardık. İkinci bölümde de el-Hadim fî halli elfâzi Ebi'l-Kâsim kitabını inceledik. İncelememizi iki konu kapsamında yaptık. Birinci konuda kitabın başlığını/ismini ve kitabın şârihe ait olduğunu belgeledik. Ayrıca kitabın mahtût/el yazmasını resmedip gösterdik. İkinci konuda ise müellifin şerhinde takip ettiği metodu, kullandığı terim ve sembolleri açıkladık. İkinci bölümde kitabın mahtût olan metnini yazıp tahki kettik. Araştırmamızı, ulaştığımız bazı önemli sonuçları irdeleyerek sonlandırdı. Bu tahkik ile ilmi kapasitem elverdiği kadarıyla ilmî mirasımızın unutulmuş bir parçasını ihya edip gün yüzüne çıkarmaya çalıştım. İnsan kusur ve eksikliklerden uzak değildir Kusur ve hata bizden, af ve tevfik Allah'tandır.

This thesis entitled `Invistigation and study the book ((الخادم في حل الفاظ ابي القاسم))Abdul Al Rahman Al Jali adopted in his commentary on this letter to many famous and most important sources (for illustration Ghzvini key science Sekkaki and prolonged Manual for Faszak Agheiathih and benefits of the sails of religion Aegean and other sources The book (server solution in the words Abu Kassim) of the most famous, affordable and traded in rhetoric between the students of science books. And Mnaktherha attention for its clarity and ease of words and The abundance comments explaining as well as the biography commentator and strength perceptible in many of the arts published at the time. And its place among scientists and sultans were Abdul Rahman obviously was a proficient and proficient in teaching and learning and authorship in the arts of several It was written by precious (footnote on injured Maulana Jami sufficient son eyebrow and to explain Kamaluddin to Havih and prolonged Manual and other science has found fame of his family (Clear or obvious Zadeh) and this family is still famous families where Nbgt bright stars and prominent scientists have the knowledgand science and literature service. The nature of the search warrant has to be divided into two chapters preceded by an introduction to the book. The first Section dedicated to the study of the research consisted of two sections, the first section examines the biography of the owner of the Metn and includes two sections, the first section in the study of the biography of explainer. The second section deals with the scientific status of the explainer and the sayings of scholars, particularly contemporaries. Chapter II examines the book (server solution in the words Abu Kassim) and includes two sections, the first section examines the documentation of the book's title and Toukiq accounted for commentator described the manuscript The second topic which the author's approach and the methodology of the investigation, terminology and symbols that the author Used to explain the book. The second section: Achieving the text of the manuscript and then seal the most important research results and proven sources. In conclusion, I say that this little effort that it may contains a defect or default they are all from myself and the devil, the man is not without default and bugs and slippage work and i wanted the effort to revive our forgotten heritage and I hope it will be purely for God and I wish it meets his acceptable and numbered in the balance of my good deeds and he is able for that.