Ayazağa yerleşmesinin bir örneklem üzerinden sosyo-kültürel ve fiziksel analizi

Abstract

Kent, insan topluluğunun yoğun bir şekilde yaşadığı yerleşim birimi olarak nitelendirilen, fiziki çevrenin ve ekonomik organizasyonun bir arada bulunduğu, farklı amaçlar için kullanılan çok sayıdaki binalardan oluşan, ekonomik, sosyal ve kültürel faaliyetlerin, aktivitelerin gerçekleştirildiği mekanlar topluluğudur. Bu mekanlarda yaşayanlar ise biyolojik, toplumsal ve psikolojik bir varlık olan birey yani kullanıcılardır.Mekan kavramı mimarlık alanında da pek çok araştırmaya konu olmuştur. Mekan, sadece bireylerin ya da toplumların içinde çeşitli eylemler gerçekleştirdiği fiziksel bir olgu değil, toplumların kültürlerine, yaşam şekillerine, sosyal yapılarında geçirdikleri değişimlere bağlı olarak çeşitli anlamlar, bilgiler içeren bir oluşumdur. Toplumlar kendilerine özgü karakteristik özellikleri mekânsal sistemler içinde yaşadıkları mekânla ve mekânsal organizasyonlarla iletirler. Her toplum ve toplumsal grup kendini ifade eden kendine özgü bir mekânsal model biçimlendirmektedir. Gerek yerleşim, gerek bina ölçeğinde ev, sokak, meydan, odalar, holler gibi benzer elemanlardan oluşan inşa edilmiş çevrelerde kültürden kültüre farklılığı yaratan şey bu elemanların organizasyonundaki ve ilişkilerindeki ilkeler ve onların ifade ettiği anlamlardır.Kullanıcıların alışkanlıkları, gelirleri, sosyal yaşantılarındaki farklılıkla, kültürel eğilimleri, kendilerini çağdaş yaşam koşullarına uyarlama istekleri sonuçta kendilerini mekanlara yansıtmada önemli rol oynamaktadır.Kentin bir alt birimi olan mekanların, kullanıcılar tarafından oluşturulurken hangi mekansal anlayışa göre yapılandığı sosyo-kültürel ve fiziksel açıdan incelenebilir. Bugün kentlerin büyümesi ve dönüşmesi aşamasında bu konuda fikir sahibi olunması yeni yapılacak tasarımlara önemli bir girdi oluşturabilir. Bu çalışmada bu amaçla her an dönüşüme uğraması muhtemel olan bir semt bu amaçla ele alınmıştır. Bu tezde İstanbul ili, Sarıyer İlçesi Ayazağa Köyü Mahallesi konut alanı ele alınmakta ve bu konut alanlarındaki mekânsal organizasyonlarda sosyal yapının rolü saptanmaya ve arada bağ kurulmaya çalışılmaktadır. Kullanıcıların sosyal yapılarının belirlenmesi amacı ile incelenen evlerde anket çalışması ile görüşmeler yapılmış, mevcut konut alanlarının organizasyonunu açıklayan sosyo-ekonomik faktörler, sırasıyla kullanıcıların gelir, yaş, eğitim, cinsiyet vb. özellikleri göz önüne alınarak elde edilmiştir.Kullanıcılar tarafından yapılan konutlar sentaktik analiz yöntemi ile incelenip değerlendirmeler yapılmıştır. İncelemeye alınan evlerin buradaki nüfusun göç ettiği bölge konutlarını model aldığı ortaya konmuş ve ilerde bir dönüşüme uğraması halinde Ayazağa kullanıcılarının geleneksel değerlerini koruduğu ve bunları ev planlarında yansıttığının göz önünde bulundurularak yeni tasarımlar yapılması gereği tavsiye edilmiştir.

The city is considered as the habitat of human society, heavily inhabited by settlements, resulting from the interrelations of social, cultural and economic forces. The buildings used for different purposes consisting of a large number of economic, social and cultural activities and a collection of outdoor activities consist in the city. This complex constitution serves the biological, social and psychological entity called the individual or the user.The concept of space has been the subject of plenty of researches in the field of architecture. Space accommodates various actions of individuals or societies not only as a physical entity but as entagled relationships of culture and way of life of societies. It contains information about the differences and changes in social structures, attitudes and meanings. Societies have their own unique characteristics which transpire from their particular location and spatial organizations in spatial systems. Every society expresses itself in a unique spatial pattern. From the scale of settlement, the scale of the building to house, street, square, rooms, halls, cultures show differences due to value-laden principles of organization and meanings.Places which are subsystems of the city, created by the users, are congruent with the structures of socio-cultural and physical factors. In this study, a sample is determined in the Ayazaga District, Sarıyer, İstanbul, a residential area, and the people as well as the spatial organization of that residential area are studied from the aspects of physical environment and socio-cultural structure so as to determine the role of the social structure.on house type choice. Survey to determine the social structures of the households consisted of questionnaire and interviews. The spatial assessments were made by the method of space syntax analysis.Socio-economic factors which were used to explain the organization of the existing residential subjects were users' income, age, education, gender, etc. A series of questions to decipher their use of space, habits, neighbourly relations, satisfaction with their neighbourhood, their likes and dislikes about their surroundings, etc were directed to subjects and the properties of the users were determined. Most importantly the research disclosed that the houses this particular population built for themselves reflected their tradional houses and values, habits and likes associated with them.