İstanbul kapalı sarnıçlarının işlevsel dönüşümünün mekansal bağlamda irdelenmesi

Abstract

Sosyal, kültürel ve mimari açıdan değere sahip tarihi yapıların korunarak gelecek nesillere aktarılması toplumların geçmişine sahip çıkılması açısından önemli bir konudur. Yeniden işlevlendirme doğru kararlar içerdiği takdirde tarihi yapıların korunmaları açısından önemli bir fırsat olarak değerlendirilebilir. Yapısal olarak ayakta ancak işlevsel olarak kullanılamayan yapıların, kullanım değerinin sürdürülebilmesi için yeniden işlevlendirilmesi gerekebilir. İstanbul'daki sarnıçlar korunması gereken tarihi yapılar arasında, değerli ve önemli bir yapı stoğu oluşturmaktadır. İşlevini tamamen yitirmiş bir yapı grubu olan sarnıçlar, su depolama alanı iken; bilinçli bir yaklaşımla, yeniden işlevlendirilmeleriyle mekânsal açıdan kullanım değeri kazandırılarak koruma altına alınmış olurlar. Tarihsel süreç içinde; iplik atölyesi, meyve-sebze deposu, araç tamirhanesi, çöp depolama alanı olarak bilinçsizce kullanımlarının yanı sıra, günümüzde sirkülasyonun yoğun olduğu biçimde restoran, organizasyon alanı, müze gibi işlevlerle kullanıldıkları görülmektedir. Bu işlevsel çeşitlilik; kültürel, ticari, dini ve diğer işlevlerle kullanılmak üzere sınıflandırılabilir. Bu kullanımlar sarnıçların korunması açısından kimi zaman olumlu kimi zaman ise olumsuz sonuçlara yol açmıştır. Kültürel işlevle kullanılan sarnıçlar incelendiğinde; toplum yararına olan bu kullanımın mekânsal ve yapısal açıdan doğru sonuçlar oluşturduğu anlaşılmıştır. Buradaki koruma yaklaşımının doğruluğu, yapının özel ya da kamu mülkü olmasından değil, kültürel işlev seçiminin yüksek bilinç düzeyine sahip olmayı gerektirmesinden kaynaklanmaktadır. Bu durumun aksine ticari işlevle kullanılan sarnıçların yeniden işlevlendirilmesinde uygun işlev seçiminin ekonomik beklentilerin koruma değerinin önüne geçtiğini göstermiştir. Bugün sadece Kambur Mustafa Paşa Cami altındaki sarnıçta karşılaşılan dini işlevle kullanım, kapalı sarnıçlarda bilinçsiz mekân kullanımı sonucunda, özgün mekânsal değerlerin göz ardı edilebileceğini göstermektedir. Bunların dışında tipolojik açıdan özel bir işlev türü oluşturmasa da farklı amaçlarla kullanılan diğer sarnıçlar, bilinçsiz kullanıldıklarında değer kaybına uğrayabilmektedir. Sonuç olarak; yeniden işlevlendirmenin kapalı sarnıçların korunmasında doğru bir yaklaşım olabilmesi için işlev seçimi önemli bir unsurdur. Aksi takdirde, sarnıç yapıları uyumsuz işlev nedeniyle, gerek yapısal gerekse mekânsal zorlamalarla zarar görebilir. Bundan dolayı doğru işlev seçimi bilinçli bir koruma yaklaşımı ile birlikte gerçekleştirildiğinde, tarihi yapılar kullanılarak korunmuş olacaktır.

In order to carry to next generations, the preservation of historical buildings which have social, cultural and architectural values, is an important issue for societies to look after their history. Refunctioning can be viewed as an opportunity if it involves right decisions in order to preservation of historical buildings. In order to sustain functional value, refunctioning may be needed for buildings, which have been still stood on as structural but not used functional. Cisterns in İstanbul constitute important and valuable building inventory among historical buildings which should have been protected. Cisterns which have totally lost their functions, had been used as depot for water, with a conscious approach, would be preserved and appreciated with refunctioning. Observed in time that they have been used unconsciously as textile studio, depot for fruit and vegetable , repair shop, waste storage etc. and today in intensive circulation as restaurant, event area or museum. This functional variety can be classified with cultural, commercial, religious and other purposes. For protection of cisterns, these usages sometimes have positive and sometimes have negative results. When cisterns which are using for cultural purposes, are examined; using for social benefits has positive results for spatial and structural point. The right approach of preservation is not about to be belong to government or private sector, is about to select cultural function due to high class conscious. On the other hand, it is observed that using cisterns for commercial purpose has aim to gain profit at first more than preservation. Today, the cistern under the Kambur Mustafa Paşa Mosque is only using for religious purpose, shows that how unconsciously usage omits original spatial value. Furthermore, even if they have not a special function in typology, when other cisterns are used unconsciously, they may lose their values. As conclusion, refunctioning is in order to be right way to preserve underground cisterns, selection of function type is an important issue. Otherwise, cistern buildings can be damaged with structural or spatial enforcements. Therefore, if right selection of function has a protective perspective, historical buildings are preserved with reuse.