Türkiye`de inşaat ve yıkıntı atıklarının geri kazanımının mevcut durumu: Atık yönetimi için bir model önerisi

Abstract

Sürdürülebilirliğin önem kazandığı günümüz koşullarında, gelecek nesillere sağlıklı yaşam alanları ve çevre bırakmak öncelikli dikkat edilen konuların başında gelmektedir. Doğal çevremizin ve doğal kaynaklarımızın hızlı ve bilinçsiz kullanımı sonucu atıklar oluşmaktadır. Yaşam devam ettiği sürece üretmek, tüketmek ve atık oluşturmak hep gerçekleşecektir. Bu durumun gerçekleşmesiyle oluşan atıkların geri kazanımını sağlayıp, yaşamın daha sürdürülebilir hale gelmesi için yapılan çalışmalar gün geçtikçe önem kazanmaktadır. Günümüzde sanayileşmenin ve nüfusun hızla gelişmesiyle inşaat sektörü de en çok gelişen ve atık üreten sektör durumuna gelmiştir. Kentlerde hızla yükselen binalar, şehirleşme ve göçlerin etkisiyle çarpık, sağlıksız yerleşim alanları oluştuğu gözlenmiştir. Son yıllarda inşaat sektöründeki yatırımların artması ve bununla birlikte kentsel dönüşüm süreçlerinin hız kazanması hafriyat, inşaat ve yıkıntı atıklarınında artmasına neden olmuştur. Bu koşullar dikkate alındığında, inşaat ve yıkıntı atıklarının yeniden değerlendirilerek ülke ekonomisine kazandırılması büyük önem taşımaktadır. Bu tez çalışmasında; sürdürülebilirlik kavramı, Türkiye'de ve Dünya'da sürdürülebilirlik kalkınma planları, kentsel dönüşüm kavramı, yapı yıkım çeşitleri, yıkım çalışmalarıyla ilgili yasal mevzuatlar ve genel yükümlülükler, Türkiye'de inşaat ve yıkıntı atıklarının geri kazanılması ve mevcut süreçleri, Avrupa ülkelerinin ve diğer ülkelerin mevcut durumu yapılan son çalışmalar gözönüne alınarak değerlendirilmiştir. Bunların sonucunda, ülkemizde gittikçe yaygınlaşan kentsel dönüşüm hareketinin bir sonucu olarak çok fazla miktarda inşaat ve yıkıntı atıklarının oluştuğu gözlenmiştir. Oluşan bu atıkların rastgele dökülmesiyle doğal çevrenin zarar gördüğü ve bilinçsiz yıkımların ekonomiye ciddi zarar verdiği gözlenmiştir. Sürdürülebililik hedefleri göz önüne alındığında bu durumun önüne geçilmesi gerektiği açıkça görülmüştür. Bu koşullar değerlendirildiğinde Türkiye'de inşaat ve yıkıntı atıklarının yeterli derecede yeniden kullanımının henüz sağlanmadığı ortaya konulmuştur. Bu amaçla, yıkımından geri kazanıma kadar olan tüm aşamaları kapsayan süreç için uygulanabilir bir yönetmelik modeli geliştirilmeye çalışılmıştır. Bunun sonucunda geri kazanım sürecinin, sistemli bir şekilde ve aksamadan işlerliğinin oluşmasının sağlanması ve dolayısıyla geri dönüşüm kavramının daha sağlıklı bir şekilde uygulanabilirliğinin arttırılması amaçlanmıştır.

In today's conditions where sustainability is important, leaving healthy living spaces and environment for next futures is one of the top priority subject. Rapid and unconscious use of our natural resources and natural resources is the final waste. As long as life continues, producing, consuming and creating waste will always happen. With fastly improvement of industrialization and population, the construction sector has become the most developing and waste producing sector in the world. Rapidly rising buildings in the cities, urbanization and migrations have been observed to be distorted, unhealthy residential areas. Increasing investments in the construction sector in recent years, along with accelerating urban transformation processes, have led to an increase in excavation, construction and debris wastes. When these conditions are taken into account, construction and demolition wastes can be re-evaluated and brought to the national economy. In thesis study; the concept of sustainability, sustainability development plans in Turkey and the world, the concept of urban renewal, building demolition varieties, legal regulations and general obligations related to demolition, transformation of construction demolition, waste and existing processes in Turkey, and European countries and other countries was assessed taking into consideration the recent work done. As a result, we have seen a great deal of construction and wreckage wastes as a result of the increasing urban transformation movement in our country. It has been observed that natural circulation is damaged and unconscious devastations cause serious damage to the economy by randomly pouring these generated wastes. It is clear that this situation should be avoided when considering the sustainability goals. Given these conditions sufficiently into account the reuse of construction and demolition waste in Turkey it has not yet been revealed. To this end, an attempt has been made to develop an applicable regulatory model for the entire process, from destruction to recovery. As a result, it is aimed to ensure that the recovery process takes place in a systematic and non-disruptive manner, thus increasing the applicability of the recycling concept in a healthier way.