Tanzimat`tan günümüze askeri yargı ve askeri temyiz mahkemesinnin tarihsel gelişimi

Abstract

Askeri Yargıtay, Divan-ı Harpler'ce verilen kararlan üst mahkeme olarak inceleme görevi ile 6 Nisan 1914 tarihinde çıkarılan 233 sayılı yasayla `Divan-ı Temyiz-i Askeri` olarak kurulmuştur. Askeri yargının varlığı Osmanlı Devleti 'nin kuruluş yıllarına kadar geriye gitmektedir: Yargı hakkı Padişaha aitti ve Divan-ı Hümayunda bu hakkı bizzat padişahlar kullanırdı. Fatih Sultan Mehmet'ten sonra, padişaha vekâleten vezir-î azam'ın, sonraları kadı-asker ve kadıların vekil sıfatıyla yargı hakkını kullandıkları; bu kişilerin yerlerini daha sonra heyetler, meclisler, divanlar ve mahkemelerin aldığı bilinmektedir. Bu tarihsel gelişim süresinden sonra, 1837 yılında yürürlüğe konan ve yurdumuzda ilk kez ceza ve yargılama usulünü getiren `Kanunname-i Ceza-i Askeriye` yasasında, hukuk ilkelerini kapsayan suçların kanuniliği, duruşmaların açıklığı, sanığa müdafii bulundurma, hâkimi red ve davanın nakli gibi tanınan yeni haklarla, yasal olarak hukukun temel ilkeleri yer almıştır. Ancak, yerel mahkemelerce verilen kararlara karşı bu ilkelere uyulup uyulmadığı yönünde kanun yoluna başvurup, üst yargısal denetimi sağlama yönünde inceleme hakkı, 6 Nisan 1914 tarihinde, çıkarılan 233 sayılı `Divan-ı Temyiz-i Askeri` yasası ile getirilmiştir. Bu kuruluş daha sonra 6 Ekim 1916 tarihinde çıkarılan 809 sayılı geçici bir yaayla `Meclis-i Temyiz` adım taşıyan iki daire halinde genişletilip hukukçu üye sayısı üçten dörde yükseltilerek, çıkardığı karar ve içtihatlarla divan-ı herpler üzerinde yargısal denetim ve içtihat birliği sağlamaya çalışmıştır. Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşundan sonra 22.05.1930 tarihinde kabul edilen 1631 sayılı Askeri Mahkeme Usulü Kanunu ile devletimizin güvencesi ve Silahlı Kuvvetlerimizin disiplin ve yargı hizmetlerinin yürütülmesinde üst derecede yüksek mahkeme olarak, Askeri Temyiz Mahkemesi yargısal görevini sürdürmüştür.

Military Supreme Court of apeal was established in 1914 as an upper court with investigate duts decisious were given by Divan-ı Harpler. The existance of Military Supreme Court of appeal goes to until the establish years of ottoman empire. İn the establishing period of ottoman empire, teh lawsvit right was belong to Sultan, and in the Divan-ı Hümayun, these rights were used by sultans. It is known that after Fatih Sultan Mehmet, Vezir-i Azamlar used the lawsit right as representative, afterwards Kadı Asker and Kadi used the lawsit right as representative. İt is known that here after councils of state and court took the places of these persons. After this historical advance process in 1837 in our country a new law was established. It brought the method of punishment and Judge as the Kanunname-i Ceza-i Askeriye. In this law there were the main principles of low and same new rights such as lawfuling of crimes thet comprimise the open courts, keeping lawyer for the suspected persons, rejection of Judge and the transfer of lawsit. In 1914 a new law was established in order to control the decisions of local courts by an upper court. Therefore 1914 become the establishing year of military supreme, court of appeal. After foundation of Turkish Republic in 22 Mayıs 1930, law was admited it was about the method of military, Judge after this law Military Supreme Courts continued their lawsuit duty as upper degree high court for quaratee of our state and the service of our armed forces's dicipline and lawsit.