Geleneksel Ahlat evleri

Abstract

Van Gölü'nün kuzeybatısında bulunan, Nemrut ve Süphan dağlarının göle bakan eğimli platolarına kurulmuş Ahlat, Bitlis ilinin tarihi, bir o kadar da turistik bir ilçesidir. Eski Ahlat Kentinin uyumlu düzenini, mimari bütünlüğünü, donatılarını koruyabilmiş olan evler tescillenerek ulusal kültür varlığı kütüğüne geçirilmiştir. Bunlar gibi tescillenmesi gerekli birçok ev bulunmaktadır.Çalışmanın amacı; tarihi Ahlat Evleri'ni inceleyip, mimari ve sanat tarihi açısından kendi içerisindeki çeşitliliğini, yöre içerisindeki dağılımını, kullanılan malzemelerin benzerliklerini, doğal çevre ve kültür etkenleri altındaki farklılıklarını araştırmak ve yöredeki ev tipolojisini oluşturmaktır.Türklere, XIX. yy.dan bugüne ev sahipliği yapan Ahlat kenti günümüzde tarihi dokusuyla bir açık hava müzesi konumundadır. Fakat ne yazık ki son yıllarda kent planlamasında yapılan yanlış imar uygulamaları, bilinçsiz onarımlar, eklemeler ve doğal afetler bu tarihi dokuya büyük zarar vermiş, özellikle sivil mimari örneklerinden olan geleneksel evler üzerinde tahribata yol açmıştır. Ayakta kalanların birçoğu bakımsızlıktan harabe haline gelmiştir.Ahlat Evleri'nin oluşumunda coğrafi şartlar, gelenekler ve inanç belirleyici faktörler olmuştur. Anadolu Türk konutlarında yaygın olan dış sofalı ve iç sofalı plan tipleri uygulanmıştır. Genellikle iki katlı olan evlerin alt katları depo, ahır, kiler gibi ihtiyaç birimlerine ayrılmış, esas ikamet yerleri üst katlar olacak şekilde düzenlenmiştir. Planlamada sofa belirleyici olmuş, diğer mekânlar sofaya göre konumlandırılmıştır. Helâlar ve tandırevleri genellikle evden bağımsız olarak düşünülmüştür.Ahlât'taki tarihi evlerin tescillenmesi, onların korunması ve gelecek nesillere tarihi bir belge olarak aktarılması açısından yeterli gelmemektedir. İnanılan şudur ki, çalışma bu tarihi değerlerin korunması ve geleceğe taşınması açısından yapılacak restorasyon çalışmalarına zemin hazırlayacaktır.

Ahlat is a historical and touristic town of Bitlis located on the platos of Nemrut and Suphan mountains on the northwest of the Lake Van. Houses have preserved the harmonic order, architectural entirety and equipments of the ancient Ahlat City. The houses have been registered and have been recorded by the national cultural presence. There are many houses that need to registry.The aim of this study is to examine historical Ahlat houses in terms of and art history and to investigate house diversity and distribution, similarities between using materials, differences of natural environment and cultural factors in the area.Ahlat City is serving position as an outdoor museum. The city has been hosting Turkish people since 11.th. century. Recently, unfortunately, incorrect reconstruction and renovation applications, insertions and natural disasters have damaged the cultural texture and have caused destruction especially of the traditional houses which are the samples of civil architectural. Most of the standing houses have to ruined because of lack of naintanence.Geographical conditions, traditions and belief are determinative factors for the formation of the Ahlat houses. Common outer and inner sofa types have been applied on Anatolian Turkish houses. Houses are generally composed of two stories and downstairs has been set apart for depot, larder and barn. Upstairs have been arranged for main residence. Sofa become determinative for planning and the other localities have been deployed according to the sofa. Generally toilets and tandoors are outside of the houses.Registering of the historical houses in Ahlat is not competent for protecting the houses and transferring to the future generations as a historical archive. We believe that our work will assist to the restoration works that can be done in the future for keeping the worth.