Kelâmî açıdan rızık problemi

Abstract

Çalışmanın birinci bölümünde rızık kavramı lugat, ıstılah ve Kuran'daki kullanım alanları açısından incelenmiştir. Lugat itibarıyla nasip, hisse, yenilen, içilen, giyilen, kendisinden faydalanılan şey, barınılacak yer, mesken vb. anlamlara gelen rızık kelimesi ıstılahta, en geniş şekliyle Allah'ın insana verdiği, yararlansın veya yararlanmasın insanın elinde bulundurduğu mal ve mülk anlamına gelmektedir. Kuran'da ise kısaca; ister dünyevî olsun isterse uhrevî olsun maddî ve manevî ihsanlar manasında kullanılmıştır.Rızkı yaratan ve yeryüzüne hikmetine uygun olarak dağıtan Allah'tır. Allah rızkın canlılar arasındaki dağılımını sebep-sonuç ilişkileri içinde gerçekleştirmektedir. Eko sistemi oluşturan bu zincirin sağlıklı yürümesi insanın yaratıcı düşüncesi ile doğrudan ilgilidir. Evreni emanet olarak gören insan bu sistemin işleyişine yardımcı olurken; evrene sahip olamaya çalışan insan onu sömürmeye çalışmaktadır. Bu da ekolojik ve sosyal terörü kaçınılmaz hale getirmektedir.Rızkın kelam kitaplarında işlenişi daha çok onun haram ve helal oluşu, artması ve eksilmesi, mülkiyeti ve infakı şeklinde olmuştur. Çalışmamızda iktisâdi hayatta rızkın nasıl tezahür ettiği üzerinde yeterince durulduktan sonra rızkın hangi sıfatlara bağlı olarak artıp eksileceği üzerinde durulmuştur. İkinci bölüm içersinde ayrıca rızık-kader ilişkisi incelenmiş ve haramın rızık olup olmaması sorusuna cevap aranmıştır.Üçüncü bölümde ise rızkın sosyal hayat içinde tezahür ettiği alanlara değinilmiştir. İslâm'ın fakirliğe yaklaşımı, bu sorunun çözümü için önerdiği teklifler araştırılmıştır. Ayrıca emek ve tevekkül ilişkisi bağlamında rızıkları yaratanın, onların elde edilme imkan ve şartlarını yaratanın Allah olduğunu kabul etmekle beraber, kazanılmasının insanın çaba sarf etmesine bırakıldığı üzerinde durulmuştur.

In the first part of this study, the term `sustenance? was studied in terms of lexicon, terminology and its usage in the Quran. Sustenance, lexically, means portion, share, something eaten, drunk and worn, shelter, dwelling, etc. Sustenance also means, in terminology, `the goods and chattels,? no matter used or not, given to human beings by God. In the Quran, `sustenance? is used for material and spiritual benefactions given both on earth and in the hereafter.God is the One who creates sustenance and distributes it on earth in wisdom. God makes this distribution among living beings with a causal connection. Stability in this chain that constitutes the eco-system is directly related with the idea of a Creator. The man, who observes the universe as a custody given by God, contributes to this balance and preserves it. Yet, the man who desires to take hold of its control tries to exploit it. Therefore, ecological and social terrorism becomes inevitable.In Islamic Theology, `sustenance? is mostly studied in terms of illicit or permissible, its increase and decrease, possession and disbursement. After focusing on the appearance of `sustenance? in economical life, it was made clear that some positive or negative attributions cause it to increase or decrease. In the second part of the study, answers are sought to the question whether illicit possessions are sustenance and the relation between sustenance and faith is studied.In the third part, the fields of social life in which sustenance appears were designated. Islam?s approach and solutions to indigence were also studied. On the other hand, it was stressed, within the context of labour and resignation (after taking necessary precautions, putting oneself in God?s hands and trusting that God will arrange things for the best), that man has to strive to attain sustenance, having the faith in the principle that God is not only the One who creates sustenance but also the One who creates the conditions to obtain it.