Urartu ve Assur krallığının Kuzeybatı İran ile kültürel ilişkileri ve sonuçları

Abstract

M.Ö. 1. bin toplumlarının önemli isimleri arasında yer alan Urartu ve Assur Krallığı, yaşadıkları coğrafyada egemen olma adına birçok politik yaptırımda bulunmuştur. İran'ın Kuzeybatı kesimi de bu yaptırımlarından payını almıştır. `Urartu ve Assur Krallığı'nın Kuzeybatı İran ile Kültürel İlişkileri ve Sonuçları` adlı çalışmamız, Urartu ve Assur Krallığı'nı Kuzeybatı İran bölgesine iten etkenlerin siyasi nedenleri ve bunların kültürel alandaki yansımalarının tespitine yöneliktir. Yazılı metinler ve arkeolojik veriler referans alınarak; Urartu ve Assur Krallığı'nın Kuzeybatı İran'a yönelmesinde siyasi ve ekonomik etkenlerin ağırlıklı olduğu görülmektedir. Dönemin şartları düşünüldüğünde emperyalist yaklaşımların kaçınılmazlığı söz konusudur. Bulundukları bölgede varlıklarını güçlü bir şekilde sürdürmeyi hedefleyen Urartu ve Assur Krallığı için, Kuzeybatı İran'da söz sahibi olmak oldukça önemliydi. Bu düşünce, her iki krallığın Kuzeybatı İran politikasının şekillenmesinde etkin bir rol oynamıştır. Urartu ve Assur'un siyasi ve ekonomik baskısı, Urmiye Gölü havzasında özellikle Mannea bölgesinde yoğunlaşmıştır. Bu durumun tesadüfî olmadığı; Havza'nın coğrafi özellikleri göz önüne alındığında netlik kazanmaktadır.Kuzeybatı İran'da yaşanan siyasi ve ekonomik yaptırımların sonucu, kültürel hayata da yansımıştır. Urartu ve Assur sanatının Kuzeybatı İran sanatına katkısı açıkça görülürken; bölgenin yerel unsurları için aynı durum söz konusu değildir. Urartu kültür unsurları, Assur'a nazaran kendini daha fazla hissettirmiştir. Bunun gerekçesi olarak Urartu ve Assur Krallığı'nın, Kuzeybatı İran'a yaklaşımlarının farklı olmasıyla açıklanabilir. Bölgede kalıcı olmayı hedefleyen Urartu'ya karşı, Assur Krallığı'nın daha çok elde ettiği kazanımlara yöneldiği ve çıkarları doğrultusunda politik yaklaşımlar sergilediği, ele geçen maddi kültür kalıntılarıyla doğrulamaktadır.

Urartians and Assyrians, prominent societies of their time in 1,000 BC., applied numbers of political sanctions in order to persist their domination in across their territory. Northwestern Iran took its share from these sanctions as well. Our research under title of `Cultural Relationships of Urartian and Assyrian Kingdoms with Northwestern Iran and Their Consequences` aims to determine political causes which steered Urartia and Assyria Kingdoms towards Northwestern Iran territory and their reflections on cultural aspect. On the basis of the relevant scripts and archeological findings, political and economical factors were found to be influent on Urartia and Assyria Kingdoms' orientation on Northwestern Iran. When specific circumstances of the period are taken into consideration, it could be acknowledged that imperialist approaches could not be avoided. For the Urartia and Assyria Kingdoms in desire of maintaining their strong presence in the territory, it was rather important to establish effective hegemony across the Northwestern Iran. This consideration played significant role in formation of Northwestern Iran politics of both kingdoms. Urartia and Assyria Kingdoms' political and economic pressure were intensified on basin of the Lake Urmiye and especially on Mannea area. It is deliberate that this status was not coincidental when geographical characteristics of the basin are considered.Consequences of political and economic sanctions imposed on Northwestern Iran were also reflected on cultural life. While contribution of Urartian and Assyrian art into Northwestern Iran art was evident, the same circumstance did not exist for domestic subjects of this territory. Urartian cultural subjects were more dominant in the territory in comparison with Assyrian's. This difference could be explained by the contrast between approaches of Urartia and Assyria Kingdoms' towards Northwestern Iran. Exposed material cultural objects confirmed that Assyria Kingdom oriented more on exploitation from the region and adopted a political approach in line with this orientation in comparison with Urartia Kingdom who preferred to be persistent in the regions.