Ahlat Türk İslam dönemi dini mimarisi

Abstract

Ahlat, coğrafi şartları nedeni ile tarih boyunca bir çok medeniyete ev sahipliği yapmıştır. X ve XI. Yüzyılda bölgede, Türk beyliklerinin iskan faaliyetleri görülmektedir. Buna bağlı olarak da Ahlat'ta önemli dini mimari ve vakıf eserleri inşa edilmiştir. Ahlat'ın Türk İslam mimarisi içindeki konumu, mevcut mimari eserlerin nitelikleri, bizleri bu konu üzerinde araştırma yapmaya teşvik etmiştir. `Ahlat Türk İslam Dönemi Dini Mimarisi` konulu tez çalışmamız ile bölgede inşa edilen cami ve mezar yapıları, temel duvar seviyesinden günümüze gelebilen 1 adet zaviye, 1 adet mescid konu kapsamında araştırılmıştır. Bu eserlerin plan şemaları, yapı malzemeleri, inşa teknikleri, kitabe metinleri ve tezyinatları değerlendirilerek kapsamlı bir çalışma amaçlanmıştır. Tez çalışmamız giriş kısmında, Konunun Tanımı ve Önemi, Amaç ve Kapsamı, Kaynak ve Araştırmaları, Metot ve Düzeni ele alınmıştır. İkinci bölümde Ahlat'ın Tarihçesi, Coğrafi Konumu ve Ahlatlı Sanatkarların faaliyetleri yer almaktadır. Katalog bölümünde Ahlat'ta inşa edilen mevcut mimari eserler detaylı bir şekilde aktarılmıştır. Bu bölümünden sonra kaynaklarda adı geçen ancak günümüze gelemeyen eserler hakkında kısaca bilgi verilmiştir. Değerlendirme ve Karşılaştırma bölümünde, incelenen yapıların plan ve mekân anlayışları, yapı elemanları, destekleyici unsurları ve tezyinatları genel olarak ele alınmıştır. Sonuç bölümünde, incelenen eserler özet olarak değerlendirildikten sonra Ahlat'ın Türk İslam Mimarisi açısından önemi belirtilmiştir. Tez kapsamında incelenen Ahlat Erzen Hatun Kümbeti, çeşitli kaynaklarda Karakoyunlu ve İlhanlı dönemine mal edilmektedir. Ancak Doğu Anadolu'da köklü bir geçmişe sahip olan Erzen beyliğinin varlığı düşünüldüğünde, yapının bu döneme ait olması kuvvetle muhtemeldir. Konu kapsamında incelenen Ahlat Selçuklu Zaviyesi 'ne ait yeni bulgular tespit edilmiş olup, katalog bölümünde belirtilmiştir. Ayrıca Ahlat Emir Bayındır Mescidi'nin Farsça kitabe metni okunabilmiş ve Türkçe manası aktarılmıştır. Fakat diğer satırlar anlam kopukluğu nedeni ile okunamamıştır. Tez çalışmamız, sonuç bölümünün ardından konuyla ilgili kaynakça, çizimler, fotoğraflar ve haritalar ile sonlandırılmıştır.

In the 10 th and 11 th centuries, the activities of the Turkish beylics are seen. Besides, important religious architecture and foundation works were built in Ahlat. The position of Ahlat in Turkish Islamic architecture and the qualities of existing architectural works encouraged us to do resarch on this subject. The mosque and tomb structures built in the region with our thesis study on Ahlat Turkish, Islamic period religious architecture were investigated with 1 mosque and 1 zawiya that are coming from the basic wall level. A comprehensive study has been amied by evaluating the plans, building materials, construction techniques inscriptions and ornamentations of these works. In the introduction part of our thesis study, the definition and importance, purpose and scope of the subject, sources and researches, method and order are handled. The secand part contains the history of Ahlat, its geographical position and the activities of craftsman of Ahlat. In the catalog section, the existing architectural works built in Ahlat have been transferred in detail. After this section, the names of the existing structures are given. In the evaluation and comparsion section, the understanding of plan and space, the structural elements, the supporting elements and the ornomentations of structures examined are handled in general. In the conclusion section, Ahlat's place in Turkish Islamic architecture was mentioned after the works were evaluated. Ahlat Erzen Hatun Tomb, is dated to Karakoyunlu and İlhanlı periods in various sources. However, it is highly probable that the structure belongs to the Erzen beylic, which has a long history in eastern Anatolia. New findings belonging to Ahlat, Selçuklu Zawiye, which were exained within the scope of the subject, have been determined and are mentioned in the catalog section. In addition, the persian inscription of Emir Bayındır Mosque was read and translated into Turkish, but the order lines could not be read because of the uncertainty of meaing. After the conclusion section, thesis work was ended with the bibliography, drawings, photographs and maps.