Tezek dumanına maruz bırakılan ratlarda akciğerlerdeki histopatolojik değişikliklerin incelenmesi

Abstract

2. ÖZET Biomass (bölgemizde tezek yakılması sonucu ortaya çıkan toksik gaz), gelişmemiş ve ülkemiz gibi gelişmekte olan bölgelerde çeşitli amaçlarla yaygın olarak kullanılmaktadır. Biomass gazının yanmasıyla ortaya çıkan partiküllerin solunmasıyla çocukluktan yetişkin yaşa kadar özellikle başlıca etkilediği organ olan akciğerlerde; geniş bir yelpazede değişik hastalıklara neden olmakta, sağlık açısından önemli bir morbidite nedeni olabilmektedir. Biomassın yol açtığı zararlı etkilerin solunum yollarında yaptığı destrüksiyonun histopatolojik değişikliklerini değerlendirmek için deneysel çalışma yapıldı. Bu amaçla 30 adet wistar albino dişi rat kullanıldı. Ratlar günde bir saat olmak üzere 3, 6 ve 9 ay boyunca biomass (tezek dumanı sonucu oluşan zehirli gaz, duman)' a maruz bırakıldılar. 3, 6 ve 9. aylar sonunda çalışma gruplarının (YYÜ Veteriner Fakültesi 'nde) akciğer dokuları ve trakealarından kesitler alınıp preparatları hazırlandı. Histopatolojik değerlendirme amaçlı ışık mikroskobunda incelendi. Maruz kalan ratlarda maruziyet süresine bağlı makroskobik olarak; akciğerlerde fokal küçük siyahımtırak beneklenmeler, müsinöz sıvı ile dolu özellikle alt loblarda çok sayıda apse ve pnömoni odakları saptandı. Mikroskobik incelemede 3, 6 ve 9 ay dumana maruz kalan ratların hemen hepsinde maruziyet süresiyle şiddeti artan perivasküler, peribronşial ve interalveoler septumlarda yoğun lenfosit; değişen yoğunlukta da makrofaj ve eozinofilik lökosit infıltrasyonlarına rastlandı. Maruziyet süresine bağlı olarak bronş ve bronşiollerin submukozasında hiyalin ve kollajen doku artışı ile birlikte mukozanın lümene doğru yer yer küçük papiller uzantılar yaptığı gözlendi. Alveoler septumlarda oldukça incelme, yer yer perfore olarak geniş amfızem odaklarının şekillendiği görüldü. Pulmoner venlerde daha belirgin olmakla beraber, damarların intima ve mediasında belirgin kalınlaşma ve lümende daralma tespit edildi (sklerozis). Bir denekte mukozanın papiller adenomatöz proliferasyonu dikkati çekti. Akciğerdokusunun İnterstisyumunda ve trakea mukozasında siyah renkte, granüler tarzda, küçük yığınlar halinde antrakotik birikimlere rastlandı ve resimlerde gösterildi. Trakea mukozası epitelinin tek katlı ve yassılaştığı gözlendi. Trakea mukozasında geniş ülserasyon ve erezyon alanları tespit edildi. Bütün bu histopatolojik sonuçlar; biomassın havayollarında, interstisyel dokuda, akciğer parankiminde ve pulmoner damarlarda toksik etkiler sonucu önemli değişikliklere yol açtığını gösterdi. Bölgemizde özellikle kadınlarda yaygın olarak maruz kalman bu inhaler toksik ajanın interstisyel akciğer hastalıkları, KOAH ve pulmoner arter ve venlerde infıltrasyon ve degenerasyona yol açarak pulmoner hipertansiyona yol açabildiği deneysel olarak gözlemlendi. Sonuç olarak çalışmamız, uzun süreli biomass dumanına maruziyetin solunum yollarının trakea, bronş, bronşiol, interstisyum ve akciğer parankimi gibi farklı bölgelerinde ve pulmoner damarlarda kronik infiamatuar ve premalign değişikliklere neden olduğunu göstermiştir.

3. SUMMARY Biomass fuels are frequently used in underdeveloped and developing countries. Biomass is an important cause of morbidity in view of health. It predominantly effects lung as well as other organs and causes some diseases in a large variety. The aim of this study was to show histopathologic alterations due to biomass smoke in experimentally. Twenty eight female wistar albino adult rats weighing about 300 g each at the beginning of the experimental trial and 30 rats. These rats were exposed to biomass smoke for 3, 6 and 9 months of period as one hour a day. After this process the rats were decapitated under deep anesthesia in Veterinary Faculty of Yüzüncü Yıl University. The tissues were then processed routinly and embedded in paraffin and prepared for light microscopic examination. Macroscopic examinations showed that rats exposed to biomass at varying durations had focal, small anthracotic lesions,multipl abscesses due to pneumonia filled with musinouse fluid. Microscopic examinations also showed that in almost all rats, dense lymphocitic infiltrations in the perivascular, peribronchial, and interalveoler septalareas were observed in various densities the infiltrations of macrophage and eosinophilia. According to the exposure times, hyalenisation and increased collagen in the submucosas of bronchie and bronchioles in addition to occasional small papillary structures in the mucosa were observed. An appearent thinning in alveolar septaes and large emphisematous,some perforated, areas were seen. As most apperent in pulmonary veins, the intima and media of the pulmonary vessels got thickened and their lumens narrowed (sclerosis). In one case, we noticed papillary adenomotoeus proliferation of mucosa. In both interstitium and trachea mucosa, granular and black colored anthracotic spots were encountered. Tracheal mucosa showed squamouse metaplasia. We also observed large ulseration and erosion areas in the tracheal mucosa. In the final course of our experimental trials in the present study, we came to the conclusion that long term exposure to biomass smoke was associated to chronic inflamatoryand premalign alterations in the different regions of respiratory tractus such as trachea, bronchie, bronchioles and parenchyma.