Sağlıklı deneklerde uyku yoksunluğunun mizaç üzerine olan etkisine sirkadyen tercihin katkısı

Abstract

l.OZET Bu çalışmada bir gecelik uykusuzluk sonrası bireylerde oluşabilecek mizaç değişimleri ve bu mizaç değişimlerine sirkadyen sistemdeki farklılıkların etkisini değerlendirmek amaçlanmıştır. Yüzüncü Yıl Üniversitesinde gündüz mesaisinde çalışan ve gece vardiyasında görev almayan gönüllü deneklere önce Horne ve Ostberg tarafından geliştirilen, öz bildirim olarak uygulanan `sabahlılık-akşarnlılık ölçeği` verilerek sirkadyen tercihleri tespit edilmiştir. Toplam 60 sağlıklı denek, sabahlılık ve akşamlılık tipi şeklinde ikiye ayrılmış, ardından da her iki grup total ve parsiyel uyku yoksunluğu yapılmak üzere tekrar ikiye ayrılmıştır. Böylece on beşer kişilik toplam 4 grup oluşturulmuştur. Deneklere bir gecelik uyku yoksunluğu uygulanmış ve mizaç değişimleri uyku yoksunluğundan önce ve sonra `Mizaç Durumları Profili` (MDP) uygulanarak tespit edilmiştir. Total uyku yoksunluğu uygulanan sabahlılık tipi bireylerde MDP'nin depresyon alt ölçek puanlarında yükselme görülürken, akşamlılık tipi bireylerde anlamlı bir düşme gözlenmiştir. Ayrıca akşamlılık tipi deneklerde hem total uyku yoksunluğunun hem de parsiyel uyku yoksunluğunun benzer şekilde etkili olduğu gözlenirken, sabahlılık tipinde yalnızca total uyku yoksunluğunun etkili olduğu, parsiyel uyku yoksunluğunun mizaç profiline anlamlı bir etkisinin olmadığı tespit edilmiştir. Sonuç olarak normal bireylerde uyku yoksunluğunun mizaç üzerine olan etkisi bireylerin sirkadyen tercihleri ile ilişkilidir. Bu çalışmaya göre vardiyalı sistemde çalışanların sabahlılık veya akşamlılık şeklindeki sirkadyen özellikleri mizaç durumlarına önemli derecede etki edebilir. Bu nedenle çalışanların sirkadyen tercihlerine göre çalışma takviminin belirlenmesi mizaçta meydana gelen değişiklikler açısından oldukça önemlidir.

2. SUMMARY The aims of the present study were to assess the mood alterations and to compare the effect of circadian preferences on mood alterations in healthy individuals after sleep deprivation. This study was consisted of volunteers who worked in day time and not in night shift work system. They answered the self-report `morningness-eveningness questionnaire`, designed by Home and Ostberg, and their circadian preferences were documented. Total of 60 healthy volunteers were divided into two groups as morningness and eveningness types on the basis of their ratings on the Horne-Ostberg questionnaire, then the two groups were again divided into two by total or partial sleep deprivation. In this way, four groups of 15 subjects were constituted. One night sleep deprivation was performed and subjects' mood changes were assessed using `POMS` before and after sleep deprivation. With regard to morningness subjects, the elevation was determined on depression subscale in `POMS`, whereas we found a significant decrease of depression subscale score in subjects who were classified as eveningness type. Partial sleep deprivation was not effective on mood profile in morningness type subjects. Our results suggest that the effect of sleep deprivation on mood in normal subjects is related to their circadian preferences. The morningness or eveningness characteristics of the shift-workers have significant impact on their mood states. Therefore, adjusting the work schedule with the morningness and eveningness characteristics of the workers may improve their mood alterations.