Rehendên dîrokî di romana `Xewna Zelamên İranî` Mardîn İbrahîmê

Abstract

Bir çok tarihi olay genel anlamda edebiyat için hem malzeme hem de büyük bir ilham kaynagı olabilir. Roman yazarları önemlî tarihsel olayları, ya da unutulan bazı olay ve olguları, tarih yazarlarının çok önem vermediği, ya da önem vermemekten ziyade, bilinçli olarak gözardı ederek tarihe kaydetmedikleri olay ve olguları edebiyat konusu haline getirirler.Demek kî çoğu edebiyatçının temel ilham kaynagı tarihsel olaylara bağlı olabiliyor.Fakat şu gerçeği unutmamak gerekiyor ki roman yazarları, tarihçi değillerdir.Çünkü her iki dal arasında belirgin bir fark vardır.Ondan dolayı da Aristo gibî bir filozof bu farkı ''Şiir Sanatı'' adlı kitabında çok dikkat çekici bir tarza aydınlatmış ve Aristo'ya göre tarih yazarları sadece geçmişte yaşanmış olan olayları dile getirebilir ve kaydedebilirler.Ancak diğer taraftan edebiyatçılar ya da roman yazarları yaşanmamış ya da yaşanabilecek olay ve olguları da dile getirebilecek imkanlara sahiptirler. Bu anlamda edebiyat ile tarih dalları arasında belirgin bir fark vardır ve bu farkta edebiyatın olay ve olgulara yaklaşımında hiç bir kalıp ve dogmayı tanımadığı gibi, yaşanmamış ya da yaşanabilecek olay ve olguları öngörebilme imkanlarına sahip iken, buna karşılık tarih hiç bir şekilde geleceğe ilişkin bir öngörüde bulunamaz ve edebiyatta var olan hayal gücünü kullanma, fantazi ve estetik güzelliği kendi tarih yazımı çalışmasına dahil edemez. Yukarıda belirttiklerimizden yola çıkarak, diyebiliriz ki tarih yazarları ile roman yazarları arasındaki fark; sıradan insanlara göre edebiyatçılar başka insanların yaşadığı acıları dile getirebilir ve herkesi bu konulardan haberdar edebilirler. Çünkü bir bütün olarak insanların kendilerine özgü oldukça önemli hikaye, anı ve yaşanmış acıları vardır ve her insanın bu yaşanmışlıkları dile getirme gücü, uslubu ve hitabı yoktur.Tam da bu noktada roman yazarı kendisinin yaşadığı çağ ile kendisinden once yaşanan çağı, kendisine en iyi malzeme olabilecek bazı önemli olay ve olguları kendi romanına konu ederek yaratmak istediği eseri yazmaya başlar.Bundan dolayı da denilebilirki romanda geçen olaylar ile tarih sayfalarında yazılı olanlar bir değildir.Roman bazı olayların bir araya getirilmesi ile yaratılan bir eser olduğu gibi, romanda yazılı olan gerçekler agırlıkta yazarın hayal gücünün bir ürünü ile yoğrulmuş ve gerçek hayatta yaşadıklarımız ve hissettiklerimizden farklı olabilmektedir.Örnegin tarih, olay ve olguların oldukça genel bir fotoğrafını çeker, ama roman yazarı oldukça ince ayrıntılarla uğraşmakta ve kendi tarihi karakterinin hayatını her anlamda dile getirmeye çalışmaktadır. Örneğin tarih bize Ahmedê Xanê'nin falan yıl yaşadığını söyler, ya şair Nalî'nin falan yıl da vefat ettiğini söyler. Fakat edebiyatçı yatıp kalkmasından tutalım, aşkına, acısına ve günlük hayatın en sade yönlerine ve hayatını idame ettirme tarzına kadar en yalın ve akıcı bir dille bu şairlerin hayatını konu eder ve anlatımını yapar.Sonuç olarak diyebiliriz ki roman, edebiyatın en önemli dallarından biri olduğu gibi, tarihi olay ve olguların gücünü de arkasına alarak, bir kaç olay, yer ve tarihi karakterleri de kendi çalışmasının temel aracı haline getirerek tarihi bir romanı elde etme uğraşında olur. Yine her romanı daha fazla anlamak ve kavramak ve romanda var olan gizli gerçekleri anlamak için, edebiyat araştırmacısının ve eleştirmenin ilkelerde ciddi bir yoğunlaşmayı yaşaması ve önemli olguları ve faktörleri gözden kaçırmaması gerekmektedir. Bunların başında da(çağ, ekoloji ve ırk) gelmektedir. Romanın kimliği üzerine yapılan yoğunlaşmalar bizi romanın konu ettiği tarihi olaylara götürür.Çünkü romanda bahsedilen konu İranlı üç adamın rüyasıdır ve bu tarihi olay bir diğer rivayet olan Hz. Mesihin Orşelimde doğacağını konu edinen rivayetten bir alıntı gibidir.Dolayısıyla bu hikaye oldukça yalın bir şekilde İncilden bir alıntıdır.Yani genel anlamda bu romanda tarihi bir kaynak olarak kutsal kitap olan İncilden faydalanılmıştır. O zaman Üç İran'lının rüyası romanı her anlamda tarihi bir romandır. Aynı zamanda tarihi bir roman olmakla birlikte, bu romanda hayal gücü ve geniş fantaziler vardır.Özellikle romanın son bölümünde, Kürt ulusalcılığı ve yurtseverliğinin de oldukça yalın bir şekilde ön plana çıkması roman içerisindeki diğer önemli konuların başında gelmektedir.Kürt yurtseverliği ve ulusalcılığının yanı sıra Mardin İbrahim'in edebi eserinin bir de insani boyutu vardır. Çünkü romanında insanlığın yaşadığı acı ve gam dolu olaylara yer vermiş ve hiç bir ayrıcalık gözetmeksizin diğer halkların yaşadığı acıları bir taraftan dile getirirken, diğer taraftan da kendi halkının yaşadığı trajedilerin anlatımını yapmaktadır. Dolayısıyla farklı etnik kökenlerin yaşadığı acılar ile kendi yurtsever ve ulusalcı düşüncelerini biraraya getirerek, insani bir edebiyat çalışmasını geliştirmek kolay olmasa gerek. Bunun için de denilebilir ki, roman yazarı belli bir düzeyde başarılı bir çalışma yapmış, birbirine zıt konuları bile iç içe işleyerek bir arada ustaca birbirine bağlamayı bilmiş, bir taraftan yutsever ve ulusalcı düşünceler, diğer taraftan da Kürtlerin göçüne ve serhıldan dan sonra yani 1991 sonrasında Baas rejiminin kırılmasını dile getirmektedir. Ayrıca biyografi eleştirisi temelinde (yazarın hayatı) de şunları belirtebiliriz; yazarın hayatı yalın bir şekilde romanın ta kendisinde ve insan bunu açık bir şekilde hissedebilmektedir. Dolayısıyla roman yazarı, kendi yaşadıklarını bir biçimde romana aktarmıştır.Yine kadın katliamı Arap kültürü olmakla birlikte, Arap kültüründen Kürt kültürüne sızmıştır ve bu gerçek açık bir şekilde romana yansıtılmıştır.Ayrıca Ahmedê Xanê romanda bir şair ve tarihi kişiliğiyle Kürt ulusalcılığı düşüncesinin önderi olarak tanıtılmaktadır.Yine şunu da belirtebiliriz ki, roman yazarı tarihi olayların temelinde, yanlışlıkla tarihi bir ismi, tarihi bir yeri ve tarihi yılları dile getirmektedir.Anahtar Kelimeler : Xewin

Many historical accidents could be tools for literature. Novelist, most of the time mentions these historical accidents as important historical events in his literature products, those events which are neglected by the historians so the base of the literary almost depends upon the historical event, but we shouldn't forget that novelist isn't historian. There is a great different between both of them. Philosopher Arstotalis mentioned these differences in an attractive style in his book (Art of Poetry). Philosopher Arstotalis only believes that historians can only mention those events which happened in the past. Novelist could also mention those events which will happen in the future or haven't happened yet. The difference between literature and history is that literature is able to speak or prophecy about future events or those events which may happen, whereas history can neither speak about the future nor produce visions. As evidence for the below ideas, the difference between novelist and literature with other normal people is that characterizes others suffering, because human being carry the same world, story, memory and one special deep grief. Those human being are unable to speak about their story, memory and their own deep grief. Novelist joins several –update important historic events with past historic events with which produces historic novel. Therefore, the reality of novel is not as history reality. Novel is a group of a – made reality and visual reality. We don't mean the reality which we see or feel. For example, history portraits very important and huge events, but novelist enters inside the details of historical character's life. From this view, the history tells us that Ahmadi Hani lived in certain year or Nali died in certain year, but literature could speak about getting up, sleeping, love, grief and daily life of those poets. Finally, we could say that novel is one of the most important literary sorts, depending upon historical aspectmany historical characteristic with tools to build and produce historic novel. For understanding a historical novel and to find many invisible meaning, investigator and literary criticism must investigate form several group of sex and other important phenomena, for example (modern phenomena, weather and nationality). When we read the novel carefully we feel the historical side of the novel, because it speaks about the dream of three Persian persons who dreams of birth of Jesus in Jerusalem. It is a historical event. This story is mentioned openly by (Mete) in the Bible. Generally, they get benefit from the sacred Bible as a historical source, so this novel (the dream of Persian men) is absolutely historical novel. Though this novel is historic but the end of the novel is quite fantastic and visional. One must bear in mind the Kurdish nationalism ideas expressed in many places in this this novel. In spite of nationalism ideas, we could say Mardeen Ibrahim's literature is purely humanitarian which expresseshuman being suffering and grief. Without going back and paying attention to expression of home, it seems difficult to connect nationalism idea and produce a humanitarian literature in one novel. Therefore, we can say that novelist worked upon these two anti- subjects successfully which joined with each other. On the shadow of nationalism, the Kurdish deportees the process is coming back to home in which the lightening idea of Kurdish nationalism surf on the water after uprising of 1991 and after clasping of Saddam's regime. We can say that the biography of the writer reflects inside the novel we can easily feel it. Almost all the events inside the novel reflect the novelist's daily real life. Murdering of woman clearly mentioned in this novel, this phenomena (murdering of woman) entered to Kurdish culture from Arab culture. Ahmad Hani, as a poet and a historic character considered to be the leader of Kurdish national idea in the novel. Finally, the novelist, among historical events, points historical name, historical place and historical year wrongly.Key Words : Xewin