Dı Kurmancıya jorîn û Kurmancıya nawerast de qertafên lêkeran

Abstract

ÖZET Bir kaç yıldır Türkiye‟de bazı sivil kurum ve kuruluşlar aracılığıyla Kürtçe ile ilgili çeşitli çalışmalar ve araştırmalar yapılmaktadır. Bu çalışmalar özellikle daha fazla Kürt dili üzerinedir. Ancak şimdiye kadar Türkiye‟de Kürtçe‟nin lehçelerini birbirileriyle karşılaştırma ve analiz etme çalışmaları Kürt dilbilimcisi olan Malmısanıj‟ın Zazaca lehçesi ve Kuzey Kurmanci lehçesini birbiriyle karşılaştırması dışında her hangi bir çalışma ya yoktur yada çok azdır. Her ne kadar Kürtçe‟nin lehçeleri üzerine Kürtçe‟nin başka lehçeleriyle ve başka dillerle böyle çalışmalar yapılmışsa da; örneğin Kürt aydın ve dilbilimcisi olan Qanadê Kurdo, Rusça Kuzey Kurmancisi ve Orta Kurmanci(Soranice)‟yi karşılaştırmış; Kürt dili araştırmacısı olan Evrehmani Haci Marıf ise Orta Kurmanci lehçesiyle Kuzey Kurmancisini karşılaştırmış; yine başka bir Kürt dili araştırmacısı olan Mıhemed Emin Hewramani de, Hewrami lehçesi ve Soranice lehçesini karşılaştırmıştır. Ancak bu çalışma ve araştırmalardan faydalanmak çok azdır, çünkü Qanadê Kurdo‟nun Rusça yazdığı çalışmanın dışında, diğerleri Kuzey Kurmanci lehçesine çevirilmemiştir. Onun için Türkiye‟deki Kürt dil araştırmacıları ve aktivistleri Kürtçe‟nin lehçeleri arasındaki ilişkileri, benzerlik ve farklılıkları az biliyorlar. Tabi bu da, Kürtler‟in siyasi bir oluşuma sahip olamamaları, Kürtler arası ilişkilerin olmaması, standart bir alfabenin olmaması, Kürtçeyle eğitim görmenin yasak olması… vs. nedenlerden dolayıdır. Onun için bu çalışmada yapılmak istenen sınırlı bir çerçevede de olsa Kürtçe‟nin her iki lehçesi olan Kuzey Kurmanci lehçesi ve Orta Kurmanci lehçesini, fiillerin çekim ekleri konusunda karşılaştırmak ve aralarındaki ilişki, benzerlik ve farklılıkları bilimsel ve akademik bir çerçevede ortaya koymaktır. Bêjeyên Sereke: Lehçe, Kuzey Kurmancisi, Orta Kurmanci, kaşılaştırma, fiil çekim ekleri

ABSTRACT Some various researches and studies about kurdish language have been realized in Turkey for a few years by means of some diferrent civil boardings and foundations. However there are hardly works and anlyses about the comparison of the kurdish dialects until now excluding kurdish linguist Malmisanij‟s one which is about the dialects of Zazaish and Northern Kurdmanji. Although there are some studies about the comparison of kurdish dialects and with other languages, such as kurdish wise and linguist Qanatê Kurdo‟s work about Nortern Kurdmanji and Russian and Soranî, Evrehmanî Hacî Marif „s work about the comparison of Northern Kurdmanji and the Middle Kurdmanji and also the comparison work of the dialects of Hewramî and Soranî by Mihemmed Emîn Hewramanî, these productions have had got very little use for the interested ones. Because no one has been translated to Northern Kurmanji but Qanatê Kurdo‟s one in Russian. That‟s why kurdish language researchers and activists have so little knowledge about the realitions, differences and similarities between the dialects of kurdish in Turkey. Surely this results from some reasons such as that there is no political togethership, no common and active connection among kurds, no standardized alphabet, no education in kurdish language etc. By the means this work I aim to demonstrate the relations between the two common kurdish languages which are Northern Kurdmanji and Middle Kurdmanji in a scientific way by especially suffixes and prefixes for using verbs and about other grammatical usegas. Key Words: Dialect, Nothern Kurdmanji, Middle Kurdmanji, Comparison, Using Verbs